T24 Haber Merkezi

11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül, ekonomik ve siyasi krizler, silahlı çatışmalar, sistemsiz ve kitlesel göçler, terörizm ve pandemi üzere global problemler ve meydan okumaların tüm dünyada popülist, otoriter ve baskıcı siyasi akımları güçlendirdiğinin altını çizerek, “Otoriter bir hükümet, küçük bir yönetici kümenin çıkarları tüm toplumdan daha kıymetli hale geldiğinden, memleketler arası güvenlik için her vakit bir tehdit oluşturur” dedi. Gül, otoriter rejimlere yönelik, “Toplumu denetim etmeye yönelik katı otoriter tedbirler, daima ekonomik büyüme ve müreffeh bir toplum meydana getiremez”  ihtarını yaptı. 

Gül, Kazakistan’ın başşehri Nur-Sultan’da eski devlet ve hükümetbaşkanlarının yanında dünyanın önde gelen uzmanlarının katıldığı ‘Yeni Dünya Vizyonu’ bahisli Astana Club toplantılarına katıldı. 

‘‘Büyük Avrasya: Dünyanın Geleceğinin Yeni Vizyonu” bahisli konuşmasında şu sözleri kullandı: 

“2017 yılından sonra bu toplantıya ikinci kere iştirak ediyor olmaktan onur duyuyorum. Bu vesileyle, nazik davetleri ve bizleri bir ortaya getirdikleri için tertip komitesine teşekkürlerimi sunarım.  Dünya çapında aşı eforları sayesinde, tünelin sonunda ışığı nihayet görmekteyiz. Yine seyahat ediyor ve Astana Forumu üzere etkinliklere fiziken iştirak ediyoruz. Pandeminin bir an evvel bitmesini ve hayatlarımıza yönelik kısıtlamaların nihayet sona ermesini temenni ediyorum.

Kazakistan’da olmak benim için her vakit büyük bir memnunluk teşkil etmiştir. Bağımsızlığından itibaren hoş ülkenizi çok kere ziyaret ettim. Bu yıllar mühletince, sevgili kardeşim Cumhurbaşkanı Nazarbayev’in bilge liderliğinde Kazakistan’ın gelişimi ile devlet ve ulus inşasındaki olağanüstü başarılarına şahsen şahitlik ettim. Bu yıl, memleketler arası toplumun itibarlı bir üyesi olarak bağımsızlığınızın 30. yılını kutluyorsunuz. İnanıyorum ki Kazakistan’ın geleceği daha da parlak olacak ve bu ülke Avrasya ve ötesinde barış, güvenlik ve istikrarın garantörlüğünü yapacaktır.

“Dünyanın ekonomik ve siyasi tartı merkezleri Asya’ya gerçek kayıyor”

Malumları olduğu üzere, memleketler arası sistemde büyük bir değişimin içerisinden geçmekteyiz. Dünyanın ekonomik ve siyasi yük merkezleri Asya’ya gerçek kayıyor. Soğuk Savaş bittiğinde, ABD kendini ekonomik, askeri ve siyasi olarak tek başat güç olarak buldu. Lakin, güç istikrarındaki tektonik değişiklikler nedeniyle, tek kutuplu dünya sistemi artık sona erdi. ABD yalnızca bir ya da iki değil çok sayıda güç merkezi olan bir memleketler arası sistemle karşı karşıya bulunuyor. Büyük güçler ortasındaki rekabet tekrar ön plana çıkıyor. Avrasya’nın büyük güçleri Çin, Rusya ve son devirde Hindistan kendi nüfuz alanlarını yayıyorlar.

“Uluslararası alakalarda süregelen eğilim, bizi Soğuk Savaşın son yılları ve 18. yüzyıl ile 19. yüzyılın başındaki ittifak sistemleri ile bir benzetme yapmaya itiyor”

Milletlerarası bağlarda süregelen eğilim, bizi Soğuk Savaşın son yılları ve 18. yüzyıl ile 19. yüzyılın başındaki ittifak sistemleri ile bir benzetme yapmaya itiyor. Tarihin öğrencileri olarak, hepimiz biliyoruz ki Asya’ya yönelik büyük güçlerin gayreti evvelki yüzyıllarda bu topraklara sefalet, yıkım ve vefat getirdi. 19. yüzyıldaki Büyük Oyunu yahut Soğuk Savaş yıllarındaki silahlı çatışmaları hatırlayalım. Umuyorum ki 21. yüzyılın öbür bir kıssası olacak, büyük güç gayreti çatışmaya dönüşmeyecek ve bu yüzyıl işbirliği ve barışçıl bir biçimde birlikte yaşamanın devranını teşkil edecektir. Emelimiz bu sefer yeni bir öykü yazmak olmalı ve milletlerarası siyasetteki mevcut değişimlerden vatandaşlarımıza daha iyi hayatlar sunacak gelişim kanalları elde etmek suretiyle yararlanmalıyız.

“Uluslararası sistemin her üyesi memleketler arası hukuk ile birlikte kural temelli memleketler arası sisteme hürmet duymalı”

Daha parlak bir geleceğe uyanmak için, inanıyorum ki devletler rasyonel ve memleketler arası sistemin sorumlu üyeleri olarak hareket etmeli ve barış, güvenlik, istikrar ve ekonomik gelişime ziyan verecek maceracı ve irredentist dış siyasetten kaçınmalıdırlar. Milletlerarası sistemin her üyesi milletlerarası hukuk ile birlikte kural temelli milletlerarası sisteme hürmet duymalı ve ikili ve çok taraflı sorunlarını barışçıl bir biçimde diplomasi aracılığıyla çözmeye kararlı olmalıdır.

“Barışçıl bir memleketler arası sisteme ulaşmak için her ülke evvel kendi meskenini nizama koymalı”

Fakat bu çeşit akılcı davranışları yalnızca vatandaşlarının uygunluğunu ve refahını her şeyin üstünde tutan sorumlu hükümetlerden bekleyebilirsiniz. Öteki bir deyişle, iş birliğine ve birlikte çalışmaya dayalı barışçıl bir milletlerarası sisteme ulaşmak için her ülke evvel kendi meskenini sisteme koymalı ve hukukun üstünlüğü, iyi yönetişim ve üniversal insan haklarına hürmet üzere temel kriterleri karşılamalıdır. Bu temel ölçütleri hiçe sayan otoriterliğe meyil etmemelidirler.

Hepimizin bildiği üzere, Soğuk Savaştan sonra liberal memleketler arası nizam muzaffer oldu ve Batı demokrasileri başka siyasi sistemlere karşı global zaferlerini ilan ettiler. Rusya liberal demokratik bir devlet olma yolunda ilerliyordu ve Çin, ulusal iktisadının liberalleşmesini hızlandırdı, dünya ile olan alakasını artırdı ve şeffaflık ve hukukun üstünlüğü ile ilgili muhakkak kuralları kabul ederek DTÖ üyesi oldu. Bu kaideler altında batılı aydınlar “tarihin sonunu” tartışıyorlardı.

“Küresel meseleler ve meydan okumalar ne yazık ki tüm dünyada popülist, otoriter ve baskıcı siyasi akımları güçlendirmiştir”

Bütün bunlara rağmen, son on yıl demokrasi ve pahaları için fecî bir on yıl oldu. Ekonomik ve siyasi krizler, silahlı çatışmalar, sistemsiz ve kitlesel göçler, terörizm ve pandemi üzere global sıkıntılar ve meydan okumalar ne yazık ki tüm dünyada popülist, otoriter ve baskıcı siyasi akımları güçlendirmiştir. Şu anda liberal dünya nizamının tehlikede olduğu sav edilebilir.

“Doğu’da birçok ülke demokrasi yerine otokrasiye yönelmiştir”

Batı’da demokrasiler ve pahaları popülist siyasi hareketlerin daima saldırısına uğrarken, Doğu’da birçok ülke liberal demokratik standartları benimsemeye son vermiş ve demokrasi yerine otokrasiye yönelmiştir. Dünyanın çabucak her yerinde istikrar ve kontrol sistemlerinin ortadan kaldırılması, anayasaların cumhurbaşkanlığı vazife müddetlerine dair sınırlamaların kaldırılması istikametinde değiştirilmesi, çok partili demokrasilerden tek partili devletlere geçiş üzere otoriter eğilimlerin güçlendiğini gözlemlemeye başladık.

Bunu, bilhassa büyük güç rekabetinin geri döndüğü bir periyotta, Avrasya’nın geleceği için tehlikeli bir eğilim olarak görüyorum. Baskıcı iç siyasetler uygulayan ve saldırgan, hasmane dış siyasetler izleyen otoriter rejimler, uzun vadede yalnızca iç huzursuzluklara yol açmayacak, birebir vakitte memleketler arası barış ve güvenliği de tehlikeye atacaktır. Tarih, bilhassa 1930’lar ve Soğuk Savaş yılları, bu çeşit rejimlerin milletlerarası barış ve istikrar için nasıl risk oluşturduğunun örnekleriyle doludur.

“Otoriter bir hükümet, küçük bir yönetici kümenin çıkarları tüm toplumdan daha kıymetli hale geldiğinden, memleketler arası güvenlik için her vakit bir tehdit oluşturur”

Otoriter bir hükümet, küçük bir yönetici kümenin çıkarları tüm toplumdan daha kıymetli hale geldiğinden, milletlerarası güvenlik için her vakit bir tehdit oluşturur. Güçlerini yurt içinde pekiştirmek için saldırgan bir dış siyaset uygularlar. Bu nedenle, devam eden bu eğilime karşı uyanık olmalıyız ve güçlü devletler kurmak ismine vatandaşların hükümetleri üzerindeki kontrolünden asla vazgeçmemeliyiz.

“Otoriter hükümetlerin demokratik olanlardan daha başarılı olduğu argümanına katılmıyorum”

Mevcut global zorlukların ve milletlerarası arenada artan rekabetin güçlü devletleri gerektirdiği aşikârdır. Lakin, otoriterliğin güçlü devletler yarattığı ve otoriter hükümetlerin demokratik olanlardan daha başarılı olduğu argümanına katılmıyorum.

“Toplumu denetim etmeye yönelik katı otoriter tedbirler, daima ekonomik büyüme ve müreffeh bir toplum meydana getiremez”

Her şeyden evvel, kalkınma ve ekonomik büyüme için hem kısa hem de uzun vadede kurumlar ve toplum yapısı çok kıymetlidir. Sadakati liyakate ve fikir özgürlüğünü ise parti siyasetlerine yahut doktrinlerine itaati önceleyen otoriter hükümetler vakit içinde canlı bir sivil toplumu ve yaratıcılığını kaçınılmaz olarak yok edecektir. Bu kaçınılmaz olarak sonlu inovasyona, daha yavaş ekonomik büyümeye ve daha az refaha yol açacaktır. Diğer bir deyişle, toplumu denetim etmeye yönelik katı otoriter tedbirler, daima ekonomik büyüme ve müreffeh bir toplum meydana getiremez.

Ben naif bir insan değilim. Hasebiyle tüm Avrasya ülkelerinin demokratik olması ve liberal pahaları benimsemesi gerektiğini tartışmıyorum. Gerçek bir demokrasinin kurulmasının uzun bir süreç olduğunun ve kısa müddette gerçekleşemeyeceğini biliyorum. Demokratik kültürün kök salması için yalnızca devlet yapısının kurumsal dönüşümüne değil, birebir vakitte insanların zihinlerinde de bir dönüşüme gereksinim vardır.

Bugün üzerinde durduğum şey, coğrafyamızın memleketler arası barışı, güvenliği ve istikrarı için devletlerin otoriter eğilimlerden kaçınması ve demokrasi olmasalar bile en azından hukukun üstünlüğü, insan haklarına hürmet, iyi yönetişim ve hesap verebilirlik üzere temel kimi kriterleri benimsemeleri gerektiğidir.

Bu kriterlerin uygulanması, otomatik olarak ekonomik kalkınmayı teşvik edecek ve refahın toplumlar nezdinde adil dağılımını sağlayacaktır. Hepinizin bildiği üzere, ülkelerin ekonomik refahları ve dış ekonomik ilişkileri arttığında, iç ve dış meselelerini kuvvet kullanarak değil, barışçıl yollarla çözmeye daha meyilli olacaklardır.

Ayrıyeten, transatlantik ülkeleri daha iyi ekonomik işbirliği ve bağlantısallık yoluyla Avrasya’nın ekonomik kalkınmasını ve bölgesel istikrarını da desteklemelidir. Dünya ekonomisindeki değişen dinamikleri, global refahı artırmak için bir meydan okumadan çok bir fırsat olarak algılamalıdırlar.

“21. yüzyılın Avrasya’nın yüzyılı olacağına ve bahtının parlayacağına şahit olacağımıza inancım tam”

21. yüzyılın Avrasya’nın yüzyılı olacağına ve bahtının parlayacağına şahit olacağımıza inancım tamdır. Avrasya, dünyanın en büyük medeniyetlerinden kimilerine konut sahipliği yapmaktadır. Bu bölgedeki devletler, vakit içinde sabırla biriktirilmiş binlerce yıllık kültür ve geleneği yansıtmaktadır. Çin, Rusya ve Hindistan üzere ülkeler, vakte direnen derin felsefi ve entelektüel geleneklere sahiptir. Avrasya ülkelerinin, kalkınmaya ve ekonomik büyümeye elverişli, barışçıl bir milletlerarası ortam yaratan denenmiş ve test edilmiş üniversal kriterlere bağlı kalmanın değerini eninde sonunda takdir edeceklerine inanıyorum.

Astana Club’ın tertip komitesine bizleri bir ortaya getirdikleri ve harika misafirperverlikleri için bir kere daha en içten şükranlarımı sunuyorum.”

T24