Denetim edilemeyen bir virüsün bir buçuk yıl içinde dünyada 166 milyon insanı hasta etmesi ve milyonlarcasını öldürmesine tanıklık ettik. Koronavirüsün kökeni ne olursa olsun bu yaşananlar, biyo-güvenlik konusunu ve biyolojik tehditlerin kontrolünü dünya gündeminin birinci sıralarına taşıdı.

Resmi sayılara nazaran, Covid-19 dünyada toplam 3,4 milyon insanın hayatına maloldu. Lakin Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) uzmanları, gerçek sayının en az 8 milyon olabileceğini hesaplıyor.

ABD idaresi geçen hafta koronavirüsün birinci kaynağını araştırmak için yeni bir teşebbüs başlattığını açıkladı. Bu çerçevede, virüsün Çin’in Vuhan bölgesindeki bir laboratuvardan kazara dışarı sızmış olup olmadığı konusu da bir defa daha araştırılacak.

WHO tarafından yılın başında yapılan incelemede bu ihtimalin “aşırı zayıf” olduğu sonucuna varılmıştı. Lakin öldürücü bir virüsün bir laboratuvardan sızma ihtimalinin her vakit olduğu da bilinen bir gerçek.

Bu doğrultuda önde gelen bir biyolojik savaş uzmanı, G7 kümesi diye anılan gelişmiş ülkelere bu hususta tedbirleri sıkılaştırmaları ihtarında bulundu ve iyi denetlenmeyen laboratuvarların, terör taarruzları yapmak isteyenler için kolay bir maksat olabileceğini söyledi.

Albay Hamish de Bretton-Gordon, Britanya’nın Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer savaş birliğinin komutanlığını yapmış eski bir asker. Daha sonra akademik hayata geçtiğinde bilhassa Irak ve Suriye’de yürütülen kimyasal ve biyolojik savaşın tesirleri üzerinde incelemeler yaptı.

“Maalesef hayatımın değerli bir kısmını, denetimden çıkmış hükümetlerin diğerlerine ziyan vermeye çalıştığı yerlerde geçirdim. Bence bu çeşit silahlar (kimyasal-biyolojik) üzerinde çalışan laboratuvarlar teröristler ve öbür kimileri için açık maksat durumunda ve bunu onlar için mümkün olduğu kadar güçleştirmek de bizim işimiz” diyor.

Ne kadar denetleniyorlar?

Tehlikeli virüsler üretilen ve virüsler üzerinde araştırmalar yapılan laboratuvarlar üzerinde memleketler arası kontrol huzursuz edici derecede zayıf.

Hastalıklara yol açan farklı mikroplar üzerinde çalışmalar yapan laboratuvarlar, incelenen patojenlerin potansiyel riskine nazaran 1’den 4’e kadar sınıflandırılıyor.

Dünyada en tehlikeli seviye olan 4. kategoriye giren 50’den fazla laboratuvar var. Bunlardan biri de Salisbury yakınlarındaki, Britanya’nın en bilinmeyen biyolojik ve kimyasal araştırma laboratuvarının bulunduğu Porton Down.

Porton Down’ın güvenlik bakımından “altın standart” olduğu söyleniyor ve 4. kategori laboratuvarları ekseriyetle sıkı kontrole tabi.

Ancak 3. kategorideki laboratuvarlar hem daha yaygın hem de daha az denetleniyor. Albay de Bretton-Gordon dünyada bu kategoriye giren 3 binden fazla laboratuvar olduğunu söylüyor.

Bunların çok büyük bir kısmı tıbbi araştırmalar yapıyor fakat bunu yaparken örneğin Covid-19 gibisi virüslerin bulundurulması ve üzerinde deneyler yapılması da kelam konusu oluyor.

İran, Suriye, Kuzey Kore üzere, dış dünya tarafından daha kuşkuyla yaklaşılan ülkelerde de bu çeşit laboratuvarlar var.

Kimyasal silahlar daha iyi denetleniyor

Kimyasal silahların kontrolü biyolojik tehditlere nazaran çok daha iyi düzenlenmiş durumda.

Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü (OPCW), 1997’de Kimyasal Silahlar Konvansiyonu’na dayanılarak oluşturuldu ve şu anda 193 ülke bu örgütün üyesi. Örgüt yasa dışı kimyasal silah araştırması yapılmasını önlemek maksadıyla üyelerinde fiilen kontrol yapma yetkisine sahip.

Suriye’de yaşananların gösterdiği üzere kimyasal silahların üretimi ve kullanılmasını her vakit önlemek mümkün olmuyor fakat OPCW, tekrar de faal ve tesirli bir örgütlenme.

Lakin biyolojik silah araştırmalarının denetimi o kadar sıkı değil. Biyolojik ve zehirli unsurların silah olarak kullanılmasını yasaklayan Biyolojik Silahlar Konvansiyonu (BWC) 1975’de yürürlüğü girdi. Ancak BWC’ye imza atan ülke sayısı daha az ve üyelerin tümüyle kabul edebileceği bir kontrol sistemi üzerinde hiç bir vakit muahede sağlanamadı.

Albay de Bretton-Gordon dünya çapında biyolojik araştırmalar yürütülen merkezlerin oluşturduğu riskin Haziran ayında yapılacak G7 tepesinin gündemine girmesini umuyor ve bu emelle İngiltere hükümeti nezdinde lobi çalışması yapıyor. Bu faaliyetinde onu ABD Merkezi Haberalma Teşkilatı CIA’nin eski liderlerinden emekli general David Patreus da destekliyor.

Patreus “Bence her ABD lideri bu türlü bir öneriyi desteklemek ister. Dünya önderleri bu mevzuda ilerleme sağlamalı. Kuzey Kore üzere kimileri kendine nazaran sebeplerle karşı çıkabilir lakin bence dünya önderlerinin kıymetli bir kısmı adım atılmasını isteyecektir” diyor.

Ülkeler onlarca yıl nükleer silahların denetimine odaklandı, bunu kimyasal silahların kullanımı ve üretiminin engellenmesi izledi. Yeniden de kimyasal silahlar çok insanın vefatına yol açtı. Bunlar ortasında 1988 yılında Irak’ta Kürtlere karşı kullanılan silahlar ve Suriye’de on iç savaşta kullanılan silahlarla ölen binlerce insan var.

Lakin bir koronavirüs yüzünden 8 milyon insanın ölmüş olabileceğini düşününce, sayıları üç bini aşan ve çok sıkı denetlenmeyen laboratuvardan sızabilecek virüslerin ne kadar devasa bir biyolojik tehdit oluşturduğunu görmemek imkansız.

BBC

• BİLMENİZ GEREKENLER – Koronavirüs nedir?
• TÜRKİYE’DE SON DURUM – Hangi tedbirler alındı?
• KORONAVİRÜS HARİTASI – Salgında son durum ne?
• SON BİLGİLER NEREDE? – Sıhhat Bakanlığı’nın günlük tablosu
• BELİRTİLER – Koronavirüsten nasıl korunursunuz?
• BEDENE TESİRLERİ – İnsan vücudunda ne değişimlere yol açıyor?
• NASIL KORUNURSUNUZ? – Hangi tedbirleri alabilirsiniz?
• COVID-19 VE GERÇEKLER – Koronavirüs hakkında inanmamanız gereken hurafeler

T24