Boğaziçi Üniversitesi’nden araştırmacılar taze ve kuru kayısı üretiminde dünyada ve Türkiye’de önder kent olan Malatya’da iklim değişikliğinin tesiri ile görülen geç bahar donlarının kayısı üretimini tehdit ettiğini ortaya koydu.

Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi bünyesinde araştırmalarına devam eden Tufan Turp ve Dr. Nazan An

‘’İklim değişkenleri ve kayısı randımanı ortasındaki münasebet çok güçlüdür ve kayısı randımanı iklim şartlarından epeyce etkilenmektedir. Gelecekte kayısı üretiminin iklim değişikliğine bağlı bilhassa ilkbahar geç donlarından ve kış sıcaklık artışlarından değerli derecede etkileneceği beklentisi kayısı üzerine yapılacak çalışmaları ayrıyeten değerli hale getirmektedir. Bu nedenle, bu çalışmada hedeflenen iklimsel parametrelerdeki değişimin kayısı verimliliği üzerindeki tesirlerini tahlil etmektir’’.

Kayısıda randıman yüzde 40’lara düşebilir

Kayısının genel olarak dünyanın birçok yerinde çeşitli iklim şartlarına bağlı yetişebildiğini belirten Tufan Turp, “Ancak buna karşın taze kayısıda dünya üretimi düşük düzeylerde. En kaliteli kayısı uygun toprak ve iklim şartları nedeniyle Malatya’da yetişmekte ve bu kayısı dünyaya ihraç edilmektedir. Bu nedenle Malatya’daki randıman değişikliği ekonomik paha açısından hayli kıymetli.”

2021-2050 periyodundaki kayısı verimindeki değişimi öngören modelleme sonuçlarının, iklim değişikliğinin Malatya’da kayısı randımanında olumsuz tesire neden olacağını ortaya koyduğunu belirten Turp şunları söyledi:

“Sonuçların resmi data kaynaklarındaki ölçüm ve raporlama eksiklikleri ve kullanılan iklim ve eser modellerinin belirsizlikleri dikkate alınmak şartıyla, bölgede kayısı randımanının yakın ve orta gelecekte yüzde 40’lara varabilecek oranlarda azalacağı öngörülmektedir. Bu bağlamda iklim değişikliği ile birlikte iyimser senaryoya nazaran bile sıcaklık kıymetlerinde beklenen artışın kayısı üretimi açısından da bir tehdit oluşturduğu açıktır.”

Proje kapsamında BÜ İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi laboratuvarındaki yüksek hesaplama kapasitesine sahip bilgisayarlar aracılığıyla memleketler arası literatürde kabul görmüş ve yaygın biçimde kullanılan RegCM isimli bölgesel iklim modellemesinin kullanıldığını belirten Tufan Turp şöyle devam etti:

“Modelleme kapsamında gerçekleştirilen projeksiyon, fosil yakıt kullanımının günümüzdeki üzere ağır bir halde devam ettiği karamsar senaryoyu baz almaktadır. İkinci etapta, bölgesel iklim modelinden elde edilen iklim parametreleri müşahede randıman bedelleri ile kombine edilerek istatistiksel bir model oluşturulmuştur.

Bizim çalışmamızda dikkate alınan değişkenleri kullanan diğer bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmaya yağış, azamî sıcaklık, asgarî sıcaklık, ortalama sıcaklık üzere temel değişkenlere ilaveten göreceli nem ve güneşlenme mühleti değişkenleri de ek edilmiştir. Türkiye’de Malatya dışında kayısı yetişen öteki lokasyonlar da bulunmakta. Ayrıyeten bu çalışmayla birebir anda yürütülen bir öteki çalışmada da kayısı ve başka ticari eserleri de içine alan ve eserlerin yetiştiği mevcut lokasyonlarda gelecekte birebir eserlerin yetişip yetişmeyeceğini ve bu eserler için Türkiye genelinde alternatif lokasyonların oluşup oluşmayacağını incelemekteyiz.”

Malatya’da kayısı randımanının yüzde 40’lara varabilecek oranlarda azalması tarafındaki tehdidin yanı sıra, iklim değişikliği ile birlikte iyimser senaryoya nazaran bile sıcaklık kıymetlerinde beklenen artışın kayısı üretimi açısından da tehdit oluşturduğunu vurgulayan araştırmacı, “Daha uzun vadede iklimsel değişim ve değişkenliklerdeki artış projeksiyonlarını dikkate aldığımızda ziraî üretim üzerindeki tesirin daha da artacağını söylemek mümkün” dedi.

“Doğu Akdeniz daha çok yağış alacak”

İklim değişikliğinin neden olacağı olumsuz tesirlerin bölge yahut kent ayrımı gözetmeksizin tüm lokasyonları yakın, orta ve uzun vadede etkileyeceğini belirten Tufan Turp şöyle devam etti:

“Bu durum bölge ayrımı yapmaksızın ülkemizdeki tüm tarım alanları için risk oluşturmakta. Orta vadede bilhassa sıcak mevsimlerde daha fazla olması beklenen hava sıcaklıklarındaki artışın ülkenin genel olarak yazı kurak ve sıcak subtropikal Akdeniz ikliminin hükümran olduğu batısından karasal iklimin hâkim olduğu doğusuna gidildikçe kuvvetleneceği öngörülmekte. Kestirilen yağış fiyatlarının coğrafik desenleri incelendiğinde, genel olarak yazı kurak Akdeniz yağış rejiminin hâkim olduğu güney ve -kış mevsimi dışında- batı bölgelerinin yıl boyunca daha az yağış alacağı öngörülmektedir. Bu durum bize esasen yağışın mevsimlik ve yıllararası değişkenliğinin yüksek ve kuraklık olasılıklarının da görece yüksek olduğu bu bölgelerin, gelecekte kuraklığa daha fazla eğilimli olacağını gösterir.

Ayrıyeten her mevsim yağışlı nemli ılıman bir iklimle nitelenen Karadeniz Bölgesi’nin en nemli ılıman hatta okyanusal bir iklimin görüldüğü Doğu Karadeniz kısmının, günümüz iklimine nazaran gelecekte daha çok yağış alacağı öngörülmektedir. Ülkenin Güneybatı Anadolu, Doğu Karadeniz ve Kuzeydoğu Anadolu kısımlarının de, sel ve taşkınlar ile bunlara bağlı olarak tesir ve sıklıkları artabilecek olan kütle hareketlerinden ve arazi bozulumundan daha fazla etkilenebileceği beklenmektedir.

Tüm bu iklimsel değişikliklerin bu bölgelerdeki ziraî alanları da olumsuz etkileyebileceği söylenebilir. Bu sebeple de bu bölgelerde kuraklık, çok yağış, toprak bozulmaları üzere risklere karşı teklifler geliştirilmesi, mevcut eserlerin niteliğinin değişen iklime uygun olarak sürüdürülebilir hale getirilmesi, muhtemel alternatif eser dağılımının planlanması ve bu eserlerin yetiştirilmesine uygun alternatif lokasyonların belirlenmesi ile kimi bölgelerde farklı eser geçişlerine taban hazırlanması gerekebilir.”