CHP Toplumsal Siyasetlerden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Prof. Dr. Yüksel Taşkın, “Bağımlılıkla Uğraşa Yönelik Toplumsal Siyaset Önerileri” başlıklı rapor yayımladı. Rapora nazaran, husus bağımlılarının 1 milyon 700 bin civarında olduğu belirtilirken Alkol ve Husus Tedavi Merkezi (AMATEM) sayılarının yeteriz olduğuna dikkat çekildi.

Taşkın hazırladığı raporda eğitim, işsizlik ve yoksulluk üzere etkenlerin bağımlılık ile bağına dikkat çekerek, bağımlılıkla çabaya ait toplumsal siyaset tahlil tekliflerini sıraladı.

Taşkın,“19 yıldır iktidarda bulunan AKP’nin uyguladığı siyasetler, Covid-19 salgın sürecinde ülkemizde yoksulluk, işsizlik, güvencesizlik üzere sıkıntıların daha da derinleşmesine yol açmıştır. Covid-19 sürecinde alışılan toplumsallaşma biçimlerinden kopmanın, konuta kapanma üzere zorunlulukların yarattığı derin ruhsal ezalar da giderek kendisini göstermektedir. Tüm bu kahırların alkol ve unsur bağımlılığını şiddetlendirdiğini gözlemlemekteyiz. Toplumun çabucak hemen her kısmında görülmekle bir arada oyun ve kumar bağımlılığı riski de fakirler ve gençler ortasında yaygınlaşmaya başlayan temel bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır” dedi. 

Raporda şunlar kaydedildi:

“Türkiye’de son yıllarda tütün, alkol ve hususlara bağımlı olan insan sayısı giderek artmakta, unsura erişim kolaylaşmakta ve birinci defa kullanım yaşı giderek düşmektedir. 2 Bununla birlikte teknolojideki yeni gelişmeler, dijital oyun bağımlılığı ve kumar bağımlılığının da yaygınlaşmasına neden olmaktadır. Bağımlılık, yalnızca kullanıcı birey ile ilgili bir sıhhat sorunu değildir. Bir halk sıhhati sorunu olan bağımlılık, bilhassa gençler ve aileleriyle birlikte toplumun çabucak hemen her kesiti üzerinde olumsuz tesirlere sahip olan temel sorun alanlarından birisidir. Araştırmalar, başta merak, özenme, kişilik özellikleri üzere nedenlerle birlikte aile içi alakaların, toplumsal etrafın, işsizliğin ve yoksulluğun alkol ve unsur kullanımına başlamada ve bağımlılıkta tesirli olduğunu göstermektedir.

Türkiye 2017 yılı itibariyle 17 milyon tütün ve tütün eserlerini kullanan kişi sayısı ile dünyadaki birinci 10 ülke arasındadır2 ve bu sayı geçen yıl 20 milyon olarak tespit edilmiştir.

“Madde bağımlısı olan kişi sayısı 1 milyonu aştı”

CHP Ar-Ge Bilim Platformu tarafından yapılan araştırma, ülkemizde husus bağımlısı olan insan sayısının 1 milyon 700 bin civarında olduğunu göstermektedir. 2013-2019 yılları ortasında 4 binden fazla insan unsur bağımlılığı nedeniyle hayatını kaybetmiştir. Unsur kullanımından ötürü ömrünü yitiren her 10 beşerden 9’u 35 yaş altındadır. Bağımlıların yüzde 80’inden fazlasını 20-35 yaş aralığındaki gençler oluşturmaktadır.

Unsur kullanımı nedeniyle tedaviye başvuranların eğitim durumlarına bakıldığında yüzde 88,2’sinin 1-8 yıl ortası eğitim aldıkları görülmektedir. Tedavi gören kullanıcıların çalışma durumlarına bakıldığında ise yüzde 40,2’sinin sistemli bir işinin olmadığı, yüzde 20,1’inin de işsiz olduğu anlaşılmaktadır. Nizamlı bir işi olan kullancıların oranı ise yalnızca yüzde 34,4’tür.

Alkol ve unsur bağımlılarının bir kısmı ilaç tedavisine ulaşamazken, bir kısmı tedavilerini başlatamamış bir kısmı da tekrar unsur kullanmaya başlamıştır. 

“Covid-19 sürecinde maddi durumu özel AMATEM’e gitmeye elverişli olmayanlar tıbbi dayanaktan yoksun kalmıştır”

Alkol bağımlısı şahısların alkolü kesme tedavileri hekim denetiminde yapılmak zorundadır. Alkolün birden teğe bırakılması mahrumluk ve deliryum ismi verilen önemli sonuçlara neden olabilmekte bu durum vefata kadar gidebilmektedir. Salgın sürecinde alkol bağımlısı olan şahıslar ortasında bu riskli durumla karşılaşan hastalar olmuştur. – Devlet kurumu AMATEM’ler pandemik hastane olarak hizmet vermiştir. Bu durum alkol ve maddeyi bırakmaya çalışan, bırakan ya da tıbbi takviyeye muhtaçlık duyan bağımlıların tedavi almalarını engellemiştir.

Covid-19 sürecinde devlete bağlı AMATEM’ler hizmet vermezken, özel psikiyatri hastanelerine bağlı AMATEM’ler hizmet vermeye devam etmiştir. Maddi durumu özel AMATEM’e gitmeye elverişli olmayanlar tıbbi dayanaktan yoksun kalmıştır

Danışmanlık hizmeti alınan Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM) ise yalnızca AMATEM’lere yönlendirme yapabildiği için bu süreçte gerektiği üzere çalışamamıştır. – YEDAM’lar danışan takibini online yürütme kararı almıştır. Fakat kullanıcıların çok azı internet erişimine sahip olduğu için takip görüşmeleri aksamıştır. Ayrıyeten tedavi merkezlerinde yapılan küme görüşmeleri durdurulmuştur.

“Üç büyükşehirde uzun bekleme listeleri oluştu”

Yeni danışanlar için yapılması gereken yüz yüze görüşmeler ertelenmiş, bu beşerler bekleme listesine alınmışlardır. Bilhassa İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Antalya üzere büyükşehirlerde uzun bekleme listeleri oluşmuştur. – Covid-19’la uğraş emeliyle alınan toplumsal izolasyon ve karantina uygulamaları üzere önlemler, internet kullanımının büyük ölçüde artmasına neden olmuştur. YEDAM İstişare Hattı’na salgının birinci ayında (Mart) gelen 8.412 çağrıyı sınıflandırdığımızda şu sonuç ortaya çıkmaktadır: Sırasıyla 6.673 tütün bağımlılığı, 602 alkol bağımlılığı, 801 unsur bağımlılığı, 336 teknoloji ve kumar bağımlılığı bahisli arama yapılmıştır.

“Türkiye’nin Yoksulluk ve Dezavantajlı Kümeler Haritası’ çıkarılmalı”

CHP mevzuya ait tekliflerini raporda şöyle sıraladı:

Tedavi için başvuran ya da isimli sürece tabi tutulan kullanıcı ve bağımlıların profiline bakıldığında eğitim ve yoksulluk ortasındaki alaka çarpıcı sonuçlar ortaya koymaktadır. Bilgiler, unsur kullananların ve bağımlılarının büyük bir kısmının eğitim seviyesinin ve gelir seviyesinin düşük olduğunu göstermektedir. Sahip olunan hayat standartları bireyleri bağımlılığa sürükleyebilmektedir. Bu bağlamda Türkiye’nin Yoksulluk ve Dezavantajlı Kümeler Haritası”nın çıkartılması ve sorunun kaynağının tahliline dair siyasetler üretilmesi gerekmektedir.

 Türkiye kapsamında bağımlılık ile ilgili yapılan çalışmaların arttırılması ve edinilen aktüel dataların kamuoyu ile paylaşılması gereklidir. En önemli problemlerden birisi dönemsel bilgilerin karşılaştırılmasının mümkün olmamasıdır. Sözgelim Covid-19 salgını patlak vermeden evvel oyun ve kumar bağımlığına dair datalarda ne cins değişimler olmuştur? Hangi tıp unsurların nerelerde ve daha çarçabuk bulunabildiği üzere datalar de ehemmiyet taşımaktadır. Bağımlılığın mekânsal haritaları da uygulanacak siyasetlerin belirlenmesinde son derece kıymetli çıkış noktaları olabilir.

“Özel hastaneler fiyat almadan hizmet vermeli”

3- Özel hastanelerin Covid-19 sürecinde müracaat yapan bağımlı hastalardan rastgele bir fiyat almadan tedavi hizmeti vermesi sağlanmalıdır.

“Yerel idarelerin uyumları sağlanmalı”

4- Bağımlılıkla gayret için Sıhhat Bakanlığı, Ulusal Eğitim Bakanlığı, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Aile Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı üzere ilgili tüm bakanlıkların, kamu kurumlarının ve bilhassa de lokal idarelerin uyumu sağlanmalıdır. Mahallî idareleri dışlayan hiçbir stratejinin başarılı olması mümkün değildir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Sıhhat Bakanlığı’nın ortak protokolü ile oluşturulan İstanbul Tuzla Bahar Merkezi üzere hem tıbbi hem toplumsal rehabilitasyon hizmeti veren merkezlerin sayısı arttırılmalı ve her yaş kümesi için uygun merkezler oluşturulmalıdır.

“Madde kullanımına başlama yaşı ortaöğretim okul periyoduna denk gelmekte”

5- Bağımlılık yapan hususları deneme eğilimi gençlerde, bilhassa ergenlik devrinde daha sıktır. Bu devirde gençler risk almaya epeyce yatkındır. Bağımlılıkta en riskli ve kırılgan kümelerin çocuklar ve gençler olduğu ortadır. Sonuçlar göstermektedir ki unsur kullanımına başlama yaşı ortaöğretim okul devrine denk gelmektedir. Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından yapılan bağımlılık araştırmalarının sonuçları kamuoyu ile bir an evvel paylaşmalıdır. Erken periyotta alınacak hami önleyici önlemler ve çalışmalar ile alkol ve unsur kullanımı azaltılabilir. Okul temelli bağımlılıkla gayret için yaş kümesine uygun yeni bir yol haritası hazırlanması gerekmektedir.

6- Okul toplumsal hizmet modeli ve uygulamalarının hayata geçirilmesi sorunun tahliline katkı sağlayacaktır. Okullarda çocuğun üstün faydasını temel alan, psiko-sosyal takviye odaklı çalışmalar yürütecek toplumsal hizmet uzmanı atamalarının yapılması kuraldır.

7- Bağımlılıkla uğraşta gözetici, önleyici, tedavi edici ve iyileştirici (rehabilite edici) yaklaşımlar bütüncül biçimde hakikat ve faal biçimde uygulanmalıdır.

8- Bağımlılıkta farkındalık evresi kadar bağımlılığın hastalar tarafından kabul edilmesi ve karar verme evresi de kuvvetli bir süreçtir. Bağımlı hastalar tedavi olmaya istekli oldukları üzere yasal süreçler ve aile içinde yaşanan problemler nedeniyle tedaviyi kabul etmektedir. Fakat bireyler bilhassa yataklı arındırma merkezinden yararlanmak istediğinde tedavi merkezlerinden uzun vadeli tarihler verilmektedir. Bu durum kazandıkları tedavi motivasyonunu düşürmekte ve randevu tarihi geldiğinde çoğunlukla tedaviden vazgeçmelerine sebep olmaktadır. Hastalar tedaviye başvurdukları vakit acilen muayene edilerek tedavi sistemine dahil edilmelidir.

“Mevcut haliyle AMATEM’ler gereksinime karşılık verebilecek kapasiteye ve işçiye sahip değil”

9- Mevcut haliyle AMATEM’ler muhtaçlığa yanıt verebilecek kapasiteye ve işçiye sahip değildir. AMATEM’lerde alkol ve unsur bağımlıları birebir odalarda tedavi almaktadır. Bu durum bilhassa alkol bağımlılarının tedavi sürecini etkilemektedir. AMATEM’lerde yaşanan teknik kapasite ve işçi sorunu bir an evvel giderilmeli, yatak kapasitesi ve hizmet veren hastane sayısı süratle arttırılmalıdır. Çocuk Ergen Husus Tedavi Merkezi (ÇEMATEM) sayıları ve niteliği arttırılmalıdır. Bu kurumlarda çalışacak tüm tabip ve idari işçinin niteliklerinin arttırılması için gerekli düzenlemelerin yapılmasına öncelik verilmelidir.

10- Bağımlılık aileyi etkilediği üzere aileden kaynaklı davranışlar da hastalığı etkilemektedir. Hatta bağımlılığın bir aile hastalığı olduğu da kabul edilmektedir. Her ne kadar AMATEM’lerde bağımlı bireyin ailesinin tedavi 11 sürecine dahil edildiği argüman edilse de alandan gelen bilgiler çoğunlukla ailelerin sürece dahil edilmediği tarafındadır. Bu hususla ilgili düzenlemler gözden geçirlmelidir. Ayrıyeten ailelere yönelik eğitim programları olarak tanım edilen ‘Aile Sambaları’nın da yetersiz olduğu hasta ve hasta yakınları tarafından lisana getirilmektedir. Bu programalarda yer alan meslek çalışanlarının niteliğinin ve sayısının arttırılması gereklidir. Toplumsal hizmet uzmanı sayısı arttırılmalı, ailelerle alakalar daha tesirli kurulmalıdır. Bu hususta ilgili düzenlemler gözden geçirilmelidir.

11- AMATEM’in yataklı arındırma merkezinden tedavi hizmeti alan hastalar tedavi merkezlerindeki aktifliklerin kâfi olmaması nedeniyle bir hapisaneye kapatılmış üzere hissettiklerini söylemektedirler. Bu durum bireylerin müracaat ve tedavi süreçlerini olumsuz etkilemektedir. Tedavi merkezleri kâfi formda toplumsal, kültürel ve fizikî etkinlikler yapmaya elverişli değildir. Merkezlerde aktiflik yapılabilecek bahçelerin bulundurulması gerekmektedir.

12-Bağımlılık önlenebilen bir hastalıktır. Bağımlılığa eşlik eden fizikî, ruhsal, toplumsal ve ekonomik sıkıntıların çözülmesi için yapılması gerekenler tedavi sürecinin devamı açısından kritik ehemmiyete sahiptir. Bağımlılıkla çabadaki en değerli sorun rehabilitasyon sürecinin eksik bırakılmasıdır. Bağımlı bireyler tıbbi tedavi etabını geçirdikten sonra hasta takibi için gerekli değer gösterilmemektedir. Entegrasyon sürecindeyken relaps (geçmişte olan rahatsızlıktan tekrar etkilenilmesi durumu) yaşamasını engellemek için uygun bilgi ve maharet içeren programlar, meslek edinme kursları, ferdî ve küme terapileri, iş uğraş terapileriyle birlikte spor vb. alanlarda yapılan hizmet sayısı arttırılmalı, istihdam edilmeleri için hayatlarını kolaylaştırıcı adımlar atılmalıdır.

“Bireylere ruhsal danışmanlık dayanağı bir yıl boyunca verilmeli”

13- Mevcut durumda tedavi sonrası bireyler eski toplumsal etrafına ve yaşantısına dönmekte, yine unsur kullanımına yönelmektedirler. Bu nedenle bağımlılıkla çaba hem bireyler hem de aileleri açısından da bir kısırdöngüye dönüşmektedir. Bireyler tedavi olmak istediklerinde ilaç kullandıklarında ya da hastanede yataklı tedavi gördüklerinde büsbütün arındıklarını ve maddeyi bir daha kullanmayacaklarını düşünebilmektedirler. Bireyler husus kullanımına hangi davranışın neden olduğunu ya da relaps periyodunun nasıl başladığını bilmedikleri için pak kalma mühletleri unsurun hayatlarından büsbütün çıktığı kanısına neden olabilir. Değerli olan detoksifikasyon kademesinden sonra hastanenin takipli sistem oluşturmasıdır. Arınma tedavisinden sonra bireylere ruhsal danışmanlık, küme terapisi vb. dayanağının bir yıl boyunca verilmesi kıymetlidir.

14- Hasta ve hasta yakınlarına yataklı ve ayaktan rehabilitasyon seçenekleri sunulmalıdır.

15- Bireye uygun programlarla rehabilitasyon merkezinde bağımlıların toplumsal hayata ahengi ve arındırması sağlanmalıdır. Bireylerin yine çalışabilir duruma gelinceye kadar alacakları tüm hizmetler devlet tarafından karşılanmalıdır.

16- Unsur kullanımının giderek yaygınlaşmasının bir öbür göstergesi unsura erişimin kolaylığıdır. Yapılan araştırmalardan anlaşıldığı üzere hususa erişim sokaklardan kolaylıkla sağlanmaktadır. Mahallî idarelerin bu bağlamda sorumluluk ve yetkileri arttırılmalıdır.

17- Her unsurun bedene yaptığı tesir ve mahrumluk farklı olduğu üzere kullanılan ilaç ve tedavi süreci de farklıdır. Bilhassa relaps sürecini birkaç kere yaşamış olan hasta ve hasta yakınları tedavi süreci için farklı ilaç ve usuller araştırmaktadırlar. Bunlardan bir tanesi de eroin ve alkol bağımlığı tedavisinde kullanılan Naltrekson implant uygulamasıdır. Bu uygulama hastaların 5-7 gün ortasındaki detoksifikasyon sürecinden sonra 75 gün çoklukla 2-3 ay kişinin bedeninde tesir eden 75 gün sonra tekrar takılması uygun görülün bir tedavi formülüdür. Devlet hizmet verdiği eğitim ve araştırma hastanelerinde daha evvel bu uygulamayı fiyatsız bir biçimde yaparken artık fiyatlı bir biçimde uygulamasını yapmaktadır. 350 Euro üzere bir ödemesi olan bu implantın üçte ikisini devlet, üçte birini hasta karşılamaktadır. İmplant uygulamasından hastalar yine fiyatsız bir biçimde yararlanmalıdır.

18- Engelli ve özel ihtiyaçlı bireylerin bağımlılığı için tedavi süreçleri ayrıyeten planlanmalıdır.

19- Sivil toplum kuruluşları ve lokal idarelerin iş birliği içinde olduğu rehabilitasyon merkezlerinin açılması ve işletilmesi için devlet teşviği sağlanması düşünülmelidir.

20- İnternette geçirilen vaktin pandemi devrinde arttığı, bu durumun online oyun ve kumar bağımlılık riskini artırdığı uzmanlar tarafından vurgulanmaktadır. Türkiye’de oyun ve kumar bağımlılığı yaygınlığı ile ilgili daha çok saha çalışması yapılması ve bilgi toplanması gerekmektedir.

21- “Şans oyunları” ismi altında yapılan reklamlarının tüm mecralarda yasaklanması sağlanmalıdır.

22- Davranışsal Bağımlılık tipleri ortasında olan oyun ve kumar bağımlılığının tedavisi için alkol ve unsur bağımlılarından farklı olarak farklı rehabilitasyon merkezlerinin kurulması gerekmektedir.”

‘Atık su tahliliyle uyuşturucu kullanımı tespiti’; İstanbul’un uyuşturucu kullanım oranı ve dünya şehirlerleri ortasındaki yeri nasıl?

T24