Hatice Kamer

Güvenlik operasyonları ve PKK ile yaşanan çatışmalarda ismi sık sık geçen Cudi Dağı son haftalarda, çıkan orman yangınları ile gündemde.

Kutsal kitaplarda Nuh’un Gemisi’yle ilgili efsanede ismi geçen bu dağ Şırnak, Cizre ve Silopi ortasında geniş bir alan yayılıyor ve birçok yüksek zirveden oluşuyor.

Gabar Dağı da Cudi’nin karşı yamacında bulunuyor.

Yangınlar nedeniyle #CudiYanıyor etiketiyle toplumsal medyada birçok paylaşım yapıldı.

HDP milletvekilleri Cudi ve Gabar Dağı eteklerinde meydana gelen orman yangınlarını farklı soru önergeleriyle Meclis gündemine de taşıdı.

Toplumsal medya hesaplarında 25 Haziran’da yaptığı paylaşımlarda Cudi Dağı’nda orman yangını çıktığına dikkat çeken Şırnak Milletvekili Hüseyin Kaçmaz, Cudi ve Gabar Dağı’nda çıkan yangınlarla ilgili Temmuz ayından itibaren TBMM’ye altı farklı soru önergesi verdi.

Şırnak Valiliği 10 Mart tarihinde kent genelinde Şırnak Merkez, Cizre, Silopi, Uludere, Güçlükonak, Beytüşşebap ilçeleri sonlarında bulunan Cudi ve Gabar Dağı ile Faraşin Yaylası ve Bestler-Dereler bölgelerin dahil olduğu 15 başka yerde 31 Aralık tarihine kadar süreksiz özel güvenlik bölgesi duyuru etmişti.

Orman yangınlarının olduğu bölgelere sivil girişi yasak.

HDP Şırnak Milletvekili Hüseyin Kaçmaz, soru önergesinde “Özel Güvenlik Bölgesi” duyuru edilen Şırnak ve ilçelerinde başlayan askeri operasyonlar sırasında atılan top atışları ve silahlı insansız hava araçlarının (SİHA) bombardımanlarının 29 Temmuz’da Şırnak merkeze yaklaşık 10 km uzaklıkta Cudi Dağının yerleşim alanlarına yakın bir bölgesinde büyük bir yangına neden olduğunu belirtmişti. Kaçmaz ayrıyeten her yıl onlarca hektarlık alanın güvenlik gerekçesiyle yapılan operasyonlar sonucunda yanarak kül olduğunu savunmuştu.

2020 yılı içinde 30 farklı yangınının çıktığını belirten Hüseyin Kaçmaz, yangınlarının söndürülmesi için Orman Bakanlığı’nın neden rastgele bir teşebbüste bulunulmadığını sormuş, Türkiye’nin batısı ve doğusunda yaşanan orman yangınlarına tıpkı hassasiyetle müdahale edilmediği öne sürmüştü.

Hüseyin Kaçmaz: Politik sebeplerle çıkartılan yangınlar

BBC Türkçe’ye konuşan Hüseyin Kaçmaz, soru önergelerine karşılık almadığını söyledi ve bölgedeki yangınların “Politik sebeplerle çıkartılan yangınlar” olduğunu öne sürdü.

Kaçmaz’ın bir öteki tezi, karakol ve güvenlik kulelerin etrafında yaklaşık iki kilometrelik alanın güvenlik gerekçesiyle ağaçsızlandırılması.

Ağaçların köylülerin isteği dışında kesildiğini söyleyen HDP vekili, Gündikê Remo ismi verilen köy civarında inşa edilen güvenlik noktaları için bölgedeki tüm ağaçların kesildiğini, bağ ve çalılıkların yakıldığını söyledi.

Yangından ziyan gören köylüler ne diyor?

Yangınların çıktığı bölgelerde 90’lı yıllarda boşaltılmış olan 30’u aşkın köyün olduğu belirtildi. Köye dönüşlere müsaade verilmese de tahlil sürecinde köylüler, bağ ve bahçelerini onarıp meyve ağaçları dikebilmişler.

HDP’li vekilin önergede kelamını ettiği Gündikê Remo Köyü, 1989 yılında boşaltılan köylerden biri. Köyleri boşaltıldıktan sonra ailesiyle birlikte Silopi’ye taşınan ve güvenlik kaygısıyla ismini kullanmamızı istemeyen köyün eski bir sakini, son yangınlarda bahçesindeki tüm ağaçların yandığını anlattı.

Gerçek ismini kullanamadığımız için haberde “Cemil” olarak isimlendireceğimiz köylü; bahçesinde ceviz, elma, üzüm, badem, fıstık üzere ağaçlar, sumak üzere farklı bitkiler yetiştirdiğini, bu eserlerin satışıyla geçimini sağladığını söyledi.

Tahlil sürecinden sonra köye gidişlerine müsaade verildiğini anlatan Cemil, 2015 yılından sonra köyün yakınlarındaki kömür ocağı aktif olduğu müddet boyunca bahçeye gidişine müsaade verildiğini belirtti:

”Yaklaşık bir ay evvel Süleyman Sönmez’e ilişkin olan ocak da kapanınca köye gidemez olduk, iki hafta evvel yangın çıkmıştı, söndürdük ancak birkaç gün evvelki yangında bahçemizin tamamı, onlarca ağacımız yandı ve yangını söndürmeye gittiğimizde bize müsaade vermediler.”

1989’da köy korucusu olmayı kabul etmedikleri için yaklaşık 100 haneli Gündikê Remo köyünün bölgede boşaltılan birinci köylerden olduğunu belirten Cemil, son vakitlerde bölgedeki birçok ağacın korucular eliyle kesildiğini de ekledi, ”Ağaçlarımızın kesilmesini istemiyoruz diye şikayet ettik lakin sonuç alamadık” dedi.

Köyleri boşaltılınca batıya göç edenlerin olduğunu söyleyen Cemil, bir gün köye dönebilecekleri umuduyla Silopi’ye taşındıklarını anlattı:

”Köyde bağımız bahçemiz vardı, köy boşaltılmadan evvel tarlada buğday, mercimek, arpa eker, bahçedeki meyveleri alıp kente satmaya giderdik. Tahlil sürecinde köye dönmemize müsaade verilmezse de bahçe ve bağlarımızı onarmamıza ses çıkarmadılar. Köyde fıstık ağaçlarımız vardı, 2017’de çıkan bir yangında yaklaşık bin fıstık ağacımız yandı, zararımızın tanzimi için resmi müracaat yaptık lakin ziyanımızı tanzimi için rastgele bir şey verilmedi. Son yangınlar ile bahçedeki tüm meyve ağaçlarımız da gitti, yalnızca bizim değil tüm köyün bahçeleri yandı.”

“Dağdaki yangınları izliyoruz maalesef”

Yakup Tanış‘ın ailesinin Ballıkaya Köyü’nden ayrılma öyküsü de Güzel’in kıssasına benziyor. 1993 yılında daha sekiz yaşındayken Tanış ailesi ve köyün geri kalanı korucu olmayı kabul etmedikleri için köyleri boşaltmak zorunda kalmışlar.

Silopi’ye taşınan aile hala orada yerleşik. Yakup ise sekiz yaşındayken çıktığı köye 23 yıl sonra gidebilmiş.

”Bir tabiat harikasıydı” dediği köyüne tahlil süreci periyodunda gittiğinde köylülerin bağ, bahçelerinin canlandırılmasına müsaade verildiğini anlattı.

”İnsanlar o yıllarda köydeki bağ ve bahçelerindeki, ceviz, badem, meyve ve sumak üzere bitkilerle yetiştirmeye, üretim yapmaya başladılar. Bu eserler birçok ailenin geçim kaynağı oldu” dedi.

Tanış ailesi de köydeki bahçelerini onarmış ancak çatışmaların tekrar başlamasıyla köye gidişlerine müsaade verilmemiş. Yakup Tanış, köydeki bahçelerinin de son yangınlardan zara gördüğü duyumunu aldıklarını söyledi.

Orman Mühendisi olan Yakup Tanış, tahlil sürecinden sonra tekrar başlayan çatışmalı süreç ile bölgede canlanan ve yöre insanına ekonomik bir gelir olmaya başlayan bahçelik ve dağlık alanların yakıldığını ve köylülerin yangına müdahale etmesine güvenlik gerekçesiyle müsaade verilmediğini anlattı:

”Cudi’nin bir tarafı Şırnak bir tarafı da Silopi’ye bakıyor ve biz dağdaki yangınları izliyoruz maalesef…”

Meşe ağacı bölgede hakim bitki örtüsü. Tanış, bu ağacın kesilse de kökleri üzerinden yine yeşerdiğini belirtti, son vakitlerde ağaçların yeşermesin diye kökünden söküldüğünü öne sürdü ve ekledi:

”Buna kıyım da diyebiliriz zira ağaçları kesmiyorlar, kökünden kazıyıp çıkarıyorlar ve bölge ağaçsızlaştırılıyor, otlar ve çalışlar yakılıyor.”

Dağlık bölgenin izli mermilerle yakıldığına şahit olduğunu söyleyen Tanış, Cudi’nin yüzeyinde birçok yerin yandığını, yangının yaban hayatına çok ziyan verdiğini, tabiatın kendini yenilemesinin uzun müddet belirtti.

Tanış, bölgenin ulusal park duyuru edilip endemik tipler dikkate alınarak yeni bitki tiplerinin ekilmesi gerektiğini vurguladı ve tüm bu tekliflerin hayata geçebilmesi için çatışmalı sürecin bitmesi, köylere dönüşün sağlanmasıyla mümkün olacağını söyledi:

“Çatışmalardan evvel köylerde ekolojik bir hayat vardı, herkes kendi bağını, bahçesini eker, hayvancılıkla uğraşırdı. Muhtaçlığın fazlası eserler ilçede satılır karşılığında buğday, un, temel gereksinim materyalleri alınırdı, hayat bu türlü devam ederdi lakin artık beşerler boşaltılan köylerinden geriye kalan bahçelerinin yakılmasını izlemek zorunda kalıyor.”

Özgüneş: Köylünün bahçesinin, bostanın yakılmasının PKK uğraşıyla ne alakası var?

HDP Şırnak Milletvekili Hasan Özgüneş de bölgedeki yangınlara dikkat çekmek için geçen hafta Şırnak HDP vilayet binası önünde üç günlük oturma hareketi yaptı.

Özgüneş Cudi, Gabar, Bestler-Dereler, Besta Hirmiya, Kaymakam Çeşmesi, Beytüşşebap ve Uludere’deki dağlık bölgelerde yıl içinde 30’un üzerinde yangın çıktığını ve yangınların güvenlik kuvvetleri tarafından şuurlu olarak çıkarıldığını sav etti.

”Tüm yangınları güvenlik güçleri çıkardı. Köylülerin bağı, bostanı yakılıyor. Müdahale edilmek istendiğinde yangına değil köylüye müdahale ediliyor” diyen Özgüneş, geçen hafta Cudi’de çıkan orman yangınını söndürmeye giden orman işletmesine ilişkin takımların, güvenlik güçlerince engellendiğini sav etti.

”Amaçları bağ ve bahçeleri etkisiz, köyleri yaşanmaz hale getirmek ve ekolojiyi harap etmek” diyen Özgüneş, Türkiye’nin doğusunda çıkan yangınların görmezden gelindiğini savundu:

”İş Kürt coğrafyasına gelince ateş çıkaran mermiler, top atışları yapılıyor. Bir yerde mesela bir tabur var, etrafında tüm ormanları yakıyorlar, güvenlik noktaları ve kulelerinin etrafındaki ormanları yakıyorlar.

“Tapusu olan ve ağaçlarının kesilmesine itiraz eden köylüye karşın ağaçlar kesiliyor, daha uzaktaki yerleri de top atışlarıyla yakıyorlar. Yani bu bir halka ve bir coğrafyaya düşman hukukunu uygulamaktır, Kürt halkına öfkedir. Biz onun için Türkiye ve dünya kamuoyunu hassas olmaya çağırıyoruz.”

”Şırnak’ın yüzde yetmiş beş oyunu alıp seçilen üç vekiline karşılık vermeyen devletin memuru olan valisi de, vazifelileri de ne yazık ki artık yalnızca bir partinin memuru haline gelmişler ve Şırnak’ın yakılan ormanları için aradığımızda telefonlarımıza cevap bile vermiyorlar.

“Vatandaşın bağını bahçesini yakıyorlar sonra da PKK ile uğraş ediyoruz diyorlar. Köylünün bahçesinin, bostanın yakılmasının PKK gayreti ile ne alakası var. Bu telaffuz de bu halka ve tabiata olan düşmanlıklarını, kirli siyasetlerini perdeliyorlar böylelikle.”

AKP’nin Şırnak Milletvekili Rizgin Birlik: Abartılacak orman yangınları yok

AKP’nin Şırnak’taki tek milletvekili olan Rizgin Birlik bölgede devam eden yangınlar ve ortaya atılan tezler ile ilgili BBC Türkçe’ye konuştu. Birlik, HDP’nin yaptığı açıklamaların temelsiz ve palavra olduğunu söyledi:

”HDP’nin yaptığı açıklamalar temelsiz ve palavra, güç kaybettikleri için palavraya sarılıyor fakat onların tabiriyle bu palavralara da edî bes e (artık yeter). Kimse şuurlu olarak yangın çıkarmıyor lakin operasyon varsa, çatışma varsa yangın çıkmış olabilir.”

Birlik, Cudi Dağı’nın geniş bir alana yayılan bir dağ olduğunu hatırlattı ve engebeli yerde yangınlara müdahale etmenin kolay olmadığını belirtti:

“Hatay’daki yangına devlet tüm gücüyle fakat bir haftada denetim altına aldı. Cudi de çok büyük bir dağ ve nereden bakarsanız 100 km alana yayılmış.

“Yaz mevsimi ve yazın otların kurduğu vakitte bir kurşun düştüğünde ya da biri ateş yaktığında pekala yangın çıkabiliyor.”

İçişleri Bakanlığı’nın datalarına nazaran Şırnak ili genelinde 387 milyon 116 bin 943 liralık yatırımla 2003 ile 2020 yılları ortasında 33 jandarma karakolu, 20 adet süreksiz polis noktası, 14 adet kalıcı güvenlik polis noktası inşa edildi.

“Terör bölgede çok can yaktı” diyen Birlik, Cudi’nin Şırnak ve Silopi tarafına bakan bölgelere yeni gözetleme kuleleri yapıldığını ekledi:

”Askeriyenin, kulelerin etrafına gözetleme alanının genişletilmesi için bir kısım ormanlık alanın kesildiği doğrudur lakin bunlar da güvenliğin sağlanması için yapılıyor. Yoksa ormanlık alanda terör akınları olabiliyor.

“Orman yangınları Türkiye’nin her yerindeki yaşanıyor, haliyle Şırnak’ta da oluyor, hatta daha fazla olabilir zira nem yok her yer kuru ve bir ateş yakıldığında orman yangını ihtimali yüksek. Fakat buna Cudi Dağı yandı demek hakikat değil.”

Rizgin Birlik, yangına şuurlu olarak müdahale edilmediği savlarıyla ilgili ise şöyle konuştu:

“Dağda her yangın çıktığında istediğiniz üzere söndüremiyorsunuz zira terör var, bu açıklamayı yapanların taraftarı oldukları teröristler yapıyor bu saldırıyı. Yoksa bilhassa yakma üzere bir durum yok, ben bölgedeyim ve abartılacak bir yangın yok.

”Artık Cudi’ye karadan, otomobille gidilecek, beşerler Uludağ’a, Palandöken’e nasıl çıkıyorsa, Cudi’ye de o denli çıkacak ancak bu PKK yandaşlarının işine gelmiyor.”

Görüştüğümüz kaynakların öne sürdüğü tezleri Şırnak Valiliği’ne yazılı olarak sorduk ancak sorularımıza cevap alamadık.

Valilik, Cudi Dağı üzerinde bulunan Cevizdüzü ile Besta mevkiinde çıkan orman yangınlarının söndürülmesi ile ilgili 29 Ağustos’ta yaptığı yazılı açıklamada ise bahse husus yangının “örtü yangını olarak tabir edilen boyutta olduğu tespit edildiğini” belirtmişti.

Şırnak Orman İşletme Müdürlüğü’ne ilişkin bir arazöz, 2 birinci müdahale aracı, 2 adet pikap, 4 teknik eleman olmak üzere toplam 22 işçi ve kolluk kuvvetlerinin iştirakleriyle yaklaşık 55 bireyden oluşturulan bir takımla yangın alanına derhal intikal edildiğini belirten Valilik, yangının söndürülmesi için ilgili kurumların bütün imkânları seferber ederek denetim altına alınması ve söndürülmesi için gerekli çalışmalar yürütüldüğünü belirtmişti.

T24