Yeni tip Koronavirüs (Covid-19) ile birlikte, tedavileri konusundaki dezenformasyon da bir salgın üzere yayıldı. Lakin bazen dezenformasyon, içinde bir kesim doğruluk bulunan fikirler etrafında da yaşanabiliyor ve bunlar gayret etmesi en sıkıntı olanlar.

Neden D vitamini?

Covid-19 için önerilen çok sayıda tedavi var. Hidroksikolorkin, Ivermectin ya da D vitamini araştırılıyor ya da araştırılıyordu. Bir tedavinin işe yaradığını düşünmek ve daha sonra yapılan araştırmalarla yaramadığını tespit etmek olağan bilimsel sürecin bir kesimi.

Fakat internette, salgının başlarında yapılan ya da düşük kaliteli araştırmalar, bağlamından kopartılıp paylaşılabiliyor. Ve komplo teorilerini savunanlar bunun yarattığı baş karışıklığından faydalanabiliyor.

D vitaminin Covid-19’un önlenmesinde ya da tedavisinde kullanışlı olabileceği kanısının gerisinde mantıklı taraflar var.

Bağışıklık sistemi üzerinde bir rol oyunyor ve örneğin İngiltere’de herkesin kış aylarında, eksiklik riski olanlarınsa bütün yıl D vitamini desteği alması öneriliyor. Şu ana dek hiçbir araştırma, D vitaminini daha fazla almanın hastlalığı önlediği ya da tedavi ettiği tarafında gereğince ikna edici ispatlar sunamadı.

Lakin bu, bu durumun gelecekte değişmeyeceği manasına da gelmiyor.

Yani kimilerinin internette okuduğu D vitamini tavsiyelerine uyması anlaşılabilir. Lakin kimileri daha da ileri gitti ve Reddit forumlarında hükümetlerin D vitaminin etkinliğinden “çok az bahsettiğini” ve bunun yerine “aşılara ve polis devleti takibine” odaklandığını söyledi. Ya da “Dünya Sıhhat Örgütü’nü büyük ilaç şirketleri fonladığı için D vitamininin görmezden gelindiğini” tez ettiler.

Fakat hükümetler, aktifliği kanıtlandığında deksametazon üzere ucuz, tesirli tedavileri uygulamaya başladılar. Vitaminlerin kendisi de büyük paraların döndüğü bir sanayi.

Araştırmalar ne diyor?

Birçok araştırma D vitamini ve Covid-19 tedavisinde muvaffakiyet ortasında bağ kurdu. Lakin delillerin birçok gözleme dayalı. Yani öteki faktörleri hesaba katmadan, D vitamini seviyeleri yüksek ya da düşük beşerler ele alınıyor.

Bilimsel araştırmalardaki genel kabul kören standart bu değil. Bunun için, bilim insanlarının tedavinin yarattığı sonuçları açıkça görebilmesi ismine, hastalara bir tedavi ya da plasebonun verildiği rastgele denetim denemeleri gerekiyor.

Gözleme dayalı çalışmalar, hem D vitaminin az olma hem de Covid’e yakalanma riskinin az olduğu daha yaşlı beşerler, obezite sorunu olanlar ve daha koyu derili, siyah ya da Güney Asya kökenliler üzere belirli hasta kümelerini gösteriyor.

Bu kümelerin daha çok risk altında bulunmasının nedeni D vitamini eksikliği olabileceği üzere, hem D vitaminin düşük olmasına hem de virüse yakalanma riskinin artmasına yol açan sıhhat meseleleri ya da çevresel tesirler olabilir.

Vitamin bedellerinin düşmesi bir hastalığın nedeni olabileceği üzere, sonucu da olabilir.

D vitaminin tek başına oynadığı rolü, Queen Mary’s Üniversitesi’nde yapılan üzere, rastgele, denetim kümeli, standartlara uygun çalışmalarla anlayabiliriz.

İspanya’daki çalışmalar

Barcelona Üniversitesi’nde yapılan ve tam da bu türlü bir araştırma olduğu argüman edilen bir çalışma bilhassa dikkatleri çekti

D vitamininin ağır bakıma yatışları yüzde 80, vefatları ise yüzde 60 oranında azaltarak, dayanılmaz bir muvaffakiyet yakaladığını söylüyordu.

İnternette ağır bir halde paylaşıldı. Fakat çalışma “araştırmanın tarifi hakkındaki telaşlar” nedeniyle geri çekildi ve Lancet tıp mecmuası, araştırma hakkında bir soruşturmaya başlıyor.

Fakat araştıramnın geri çekilmesi, yepyeni çalışma kadar paylaşılmadı.

D vitamini, rastgele belirlenen bireylere değil, ne kadar hasta olduklarına bakılarak tüm bir koğuşta yatan hastalara verilmişti. Ve çalışmada hayatını kaybeden Covid hastalarının vitamin seviyeleri en başta çok farklı seviyelerdeydi ve bu da başlangıçta daha hasta olduklarını gösteriyordu.

İngiltere’de hastanelerde D vitamini desteğine başlanması daveti yapan Muhafazakâr Partili milletvekili David Davis, BBC’ye yaptığı açıklamada araştırmanın geri çekilmesine rağmen, hala D vitaminin kıymetli olduğunu gösterdiğini ve hükümetin bu alandaki çalışmalara daha çok kaynak ayırması gerektiğini söyledi.

Geri çekilmeden evvel Lancet için Barcelona araştırmasını inceleyen İspanyol Anestezi ve Ağır Bakım uzmanı Aurora Baluja, çalışmada saptanan “çok” D vitamini tesirinin rastgele, denetimli denemelerde hiç görülmediğini ve bunun da çalışmanın büyük ihtimalle taraflı olduğunu gösterdiğini belirtti.

Baluja D vitamini eksikliğinin ağır bakımda ölen hastalar için “çok iyi bilinen bir risk faktörü” olduğunu ve “tek başına D vitamini desteğinin bu hastalardaki riski hiç azaltamadığını” vurguladı.

Dr. Baluja D vitamini eksikliğinin hastaların vefat nedeni olmadığını, bunun yerine eksikliğin yetersiz beslenme ve böbrek yetmezliği üzere daha temel bir nedenden kaynaklandığını kaydediyor.

Viral paylaşımların ziyanı ne?

Cambridge Üniversitesi’nden Toplumsal Psikolog Prof. Sander Van der Linden araştırma sonuçları, “hiçbir doğal şey sana ziyan veremez” üzere yaygın görüşlerle örtüştüğünde, paylaşımların daha geniş kitlelere ulaştığını tabir ediyor.

Doğal sıhhat, alternatif tıp ve aşılara ideolojik olarak karşı çıkanların internetteki dünyaları çok farklı olsa da, örtüştükleri de oluyor.

Prof. Van der Linden “Aşı aykırısı hesaplar, dini, bitkisel tedavi ve alternatif tıp üzere topluluklarla ağır bir halde irtibatlı” diyor.

Van der Linden’e nazaran bu da, öbür toplulukların ilgileriyle örtüşen başlıkları paylaşabilecekleri ve örneğin “aşıya gerek yok, yalnızca D vitamini alabilirsiniz” üzere bir iletisi, olağanda iletinin aslında aşı zıddı olduğunu çok sezdirmeden yayılabilmesi manasına geliyor.

D vitamini, çok alınması halinde böbrek taşlarına yol açabilmesi dışında genelde inançlı. Yani ziyanlı bir dezenformasyon üzere görünmeyebilir.

Prof. Van der Linden’e nazaran ise asıl ziyanı, beşerler bunu mucize bir tedavi olarak görüp, aşı, maske ve toplumsal uzaklık üzere tedbirlerin yerini alabileceğini düşündüğünde veriyor.

T24