Eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş, cezaevindeki dördüncü yılını doldururken, 45 isimden gelen 45 farklı soruya cevap verdi. Demirtaş, lisandan edebiyata, siyasi gündemden iktisada gelen tüm soruları yanıtlarken, gazeteci Barış Terkoğlu’nun sorusuna “Ben siyasetçiyim ve HDP dışındaki hiçbir örgütsel yapıya bağlı ya da tabi değilim. Silah ve şiddet formülünü de benimsemediğim, yanlışsız bulmadığım için demokratik siyaset yolunu tercih etmiş bir siyasetçiyim. Demokratik siyaset, şiddetin alternatifi ve panzehiridir. Tüm meselelerin barışçıl siyasi yollarla çözülmesi gerektiğine inandığım için de HDP’de siyaset yapıyorum” halinde cevap verdi.

1+1 Forum, 45 isimden Demirtaş’a yönelik aldığı soruları ve cevapları yayımladı. Demirtaş, 45 insanın soru göndermesini çok manalı bulduğunu belirterek, “Her birine başka farklı teşekkür ederim. Soruların hepsi çok nitelikli. Dilerim, bu röportajı sonuna kadar okumaktan imtina etmezsiniz. Başta sorularını ileten pahalı arkadaşlarıma olmak üzere, iki kişilik hücremizden herkese yürek dolusu sevgilerimizi, selamlarımızı gönderiyoruz” dedi.

“Resim yaptığım o iki saat, cezaevinde olduğumu büsbütün unuttuğum saatlerdi”

Demirtaş, cezaevinde çizdiği fotoğraflarla ilgili ressam Ahmet Güneştekin’in sorusuna, “Değerli hücre arkadaşım Abdullah Zeydan ile birlikte, haftada iki saat, hücreden bozma bir atölyede, infaz memurlarının nezaretinde fotoğrafla uğraştım biraz, hepsi o. Fotoğraf yaptığım o iki saat, cezaevinde olduğumu büsbütün unuttuğum saatlerdi, bundan emin olabilirsiniz” derken, şöyle devam etti:

“Öyle ressam bir istikametim yok. Lisede fotoğraf derslerinde iyiydim yalnızca. Zati korona salgını nedeniyle neredeyse dokuz aydır atölyeye gitmemiz de yasak. Odaya renkli kalem bile verilmiyor. Münasebetiyle artık fotoğrafla ilgilenemiyorum.”

“Demokratik siyaset, şiddetin alternatifi ve panzehiridir”

Gazeteci Barış Terkoğlu’nun “Demirtaş PKK’nın ya da Kandil’in vitrini mi, yoksa panzehiri mi?” sorusuna ait “Ben siyasetçiyim ve HDP dışındaki hiçbir örgütsel yapıya bağlı ya da tabi değilim. Silah ve şiddet prosedürünü de benimsemediğim, yanlışsız bulmadığım için demokratik siyaset yolunu tercih etmiş bir siyasetçiyim” diyen Demirtaş, “Demokratik siyaset, şiddetin alternatifi ve panzehiridir. Tüm meselelerin barışçıl siyasi yollarla çözülmesi gerektiğine inandığım için de HDP’de siyaset yapıyorum” sözünü kullandı.

Demirtaş’ın 1+1 Forum’da yayımlanan röportajından birtakım sorular ve karşılıkları şöyle:

• Ali Duran Topuz (gazeteci, GazeteDuvar’ın yayın yönetmeni): Son lokal seçimde büyükşehirlerde Kürtlerin oyları kilit rol oynadı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi oy dayanağına karşılık bir çeşit cemile olarak Kürtçe kursları açtı. Ancak dünyanın en büyük Kürt nüfusunun yaşadığı İstanbul’u tanıtan 10 lisanlı, 20 lisanlı broşürlerde, kitapçıklarda Kürtçe yok, kentte Kürtçe tabela yok, Kürtçe anons yok. Öte yandan, Kürt sıkıntısı majör kavramlara kilitlenip kalmış imgesi vermiyor mu? Yani anayasal eşitlik, anadilde eğitim, siyasal iştirak hakları etrafındaki tartışma ve arbedeler sürerken büyükşehirler Kürtçeyi süratle eritiyor. Kürtçenin tartışmalarda daha önde yer alması, Kürtçeye yönelik taleplerin daha da güçlendirilmesi gerekmiyor mu? Bu sıkıntıya ait öteki partilere dair gözlemlerinizi de merak ediyorum.

Korkularınıza da, tenkitlerinize de katılıyorum. Lakin Kürtçe dahil olmak üzere bütün lisanların korunabilmesi ve geliştirilebilmesi için bir kamusal takviye siyasetine gereksinim var. Yani anayasal ve yasal bir altyapı sağlanarak, bir devlet ve hükümet siyaseti olarak Kürtçenin her alanda kullanılması desteklenmediği sürece, baskı altındaki bir lisanın korunabilmesi bu türlü bir çağda neredeyse imkânsızdır. O halde tüm lisanlara özgürlük sağlayacak bir hükümet programıyla merkezi idareye, yani hükümete talip olmak en hakikat seçenektir. Neden öbür partilerden talep edelim ki? İktidarda yer alıp biz çözelim sıkıntıları. Bir halkın bu en temel hakkına hürmet duymayan hiçbir siyasi anlayışın iktidar olma talihi yoktur bence, en azından HDP olmadan bahtı yoktur diyelim. Biraz özgüvene muhtaçlığımız var yalnızca. Talep eden değil, icra eden olalım artık. Neden biz de idarede olmuyoruz da, gelecek olan yeni idareden neyi nasıl talep edeceğimizi düşünüp duruyoruz?

• İsmail Beşikçi (sosyolog): Anadil – Kürtçe yasakları her devirde cumhuriyetin temel siyaseti olmuştur. Bu durumda, DAİMA, DEP, HADEP, HDP üzere siyasal partilerin yöneticilerinin, milletvekillerinin Kürtçeyi şahsen yaşayarak, ailesiyle, çocuklarıyla, Kürt halkıyla Kürtçe konuşarak Kürtçe yasaklarına karşı bir tavır izlemesi gerekli değil miydi?

Pahalı hocam, “Bu bahiste haklısınız” demekten diğer ne diyebilirim ki? Fakat nitekim de karamsar olmaya gerek yok. Bütün bu problemleri en esaslı, en demokratik halde çözmek için önümüzde hala önemli fırsatlar, imkanlar var. Bir lisanın varlığını korumak için evvel onu kullanmak gerekir elbette. Ancak o lisanın kullanılmasını kolaylaştıracak bir idare anlayışına da muhtaçlık var. Madem Türkiye Cumhuriyeti devleti Kürtlerin de devleti, o halde bunun her alandaki ve manadaki uygulamalarla hayata geçmesi gerekir. Bunu da lakin siyasi idarenin içinde yer alarak çözebiliriz. Şu da yanlış anlaşılmasın, HDP iktidara gelince meselelerin tamamı süratle çözülür diye bir şey demiyorum. İktidara, idareye dahil olmak meselelerin tahlilinin önünü açar, sıkıntıları çözmeyi kolaylaştırır yalnızca. Yoksa Kürtçe roman yazacak olan da, okuyacak olan da devlet değildir. Lisan sorununda devlet mahzur olmak yerine destekleyici olursa ilerleme daha rahat olur demek istiyorum yalnızca. Pekala HDP iktidara gelemese lisan ölsün mü? O denli de değil. Bugünkü imkânlar ölçüsünde anadilini kullanmak ve geliştirmek istisnasız herkesin misyon ve sorumluluğu olmalıdır. Benim altını çizdiğim nokta, siyasi vizyona ait boyuttur.

• Ahmet Güneştekin (ressam): Neredeyse dört yıllık bir tutsaklık nedeniyle özgürlüğünüzden mahrum bir süreç yaşıyorsunuz. Bu süreçte gözlemlediğim kadarıyla, gündeme ve kültürel yaşama daima dahil olup yaşama sevincinizi hiç kaybetmeden varlığınızı ülkeye ve dünyaya hissettiriyorsunuz. Kimi vakit hikaye yazarak, kimi vakit müzik dahil sanat disiplinlerinde üretimler sunarak sanatın güçlü kıldığı insanlardan olduğunuzu gösteriyorsunuz. Bir sanatçı olarak fotoğraf yapmanızı çok kıymetli buluyorum. Bu süreçte renklerle çok birlikte oldunuz. Fotoğraf yapmak, renklerin iyileştirici tesirinde bir şeyler yaratmak size neler hissettirdi? Gelecekte, özgür dünyada renklerle ve sanatla ilgili bir dünyanın inşasına nasıl bir katkı sunmayı düşünüyorsunuz?

Burada fotoğrafla son derece amatör bir biçimde uğraştım. Kıymetli hücre arkadaşım Abdullah Zeydan ile birlikte, haftada iki saat, hücreden bozma bir atölyede, infaz memurlarının nezaretinde fotoğrafla uğraştım biraz, hepsi o. Fotoğraf yaptığım o iki saat, cezaevinde olduğumu büsbütün unuttuğum saatlerdi, bundan emin olabilirsiniz. O denli ressam bir tarafım yok. Lisede fotoğraf derslerinde iyiydim yalnızca. Zati korona salgını nedeniyle neredeyse dokuz aydır atölyeye gitmemiz de yasak. Odaya renkli kalem bile verilmiyor. Münasebetiyle artık fotoğrafla ilgilenemiyorum. İleride fotoğrafla yahut genel olarak sanatla ilgili bir üretimim olur mu, bilemiyorum doğrusu. Ferdî olarak edebiyatla uğraşırım herhalde. Fakat sanatın ve sanatkarların desteklenmesi için aklımda çok önemli ulusal ve memleketler arası ölçekte projeler var. Bir gün dışarıda olursam, pozisyonum ne olursa olsun, bu projeleri hayata geçirmeyi, sanatkarları ve edebiyatçıları destekleyecek çalışmalar yapmayı çok istiyorum.

• Ercan Kesal (oyuncu, yönetmen): Uruguaylı muharrir Galeano yazma sebebini anlatırken “birlikte kurtulmayı umut ettiğim için yazıyorum” diyor. “Birlikte kurtulmak.” Politikacının da önünde sonunda vaat ettiği bir telaffuz bu. Engels de bir mektubunda, “ekonomi-politiğe dair tüm bildiklerimi Balzac’ın romanlarından öğrendim” diye yazıyor. Öte yandan, 1950’li yıllarda Demokrat Parti’de siyasetle uğraşan, bakanlık da yapan Samet Ağaoğlu yazmanın bizi içimizde biriken tortulardan temizleyeceğini söylüyor. Siz de öyküler yazıyor, meseller anlatıyorsunuz. Sadık okurlarınız var. Yazmak politik bir hareket midir? Neden yazıyorsunuz?

Eski vakitlerde “yazmak”, hayli yepyeni bir ferdî söz biçimiydi. Yazdıklarınızın basılması, bunların okura ulaşması son derece önemli süreçlerdi. Bu şiddetli ve birçok vakit da riskli süreçleri göze alabilmek için sahiden de manalı bir dürtünüz olmalıydı, “Yazmasaydım ölürdüm” diyen Sair Faik üzere mesela. Fakat bana o denli geliyor ki, şimdilerde bu “yazmak”ın dürtüsü çok da manalı değil artık. Kalem bol, kâğıt bol, matbaa bol. İsteyen istediğini yazıyor, basamasa bile internette yayınlıyor. İsviçre’de hiç cinayet işlenmiyor denilmesi üzerine André Gide’in “O yüzden orada edebiyat yok” dediği söylenir. Bizde cinayet de, zulüm de maalesef bol bol olduğundan, sıkıntımızı edebiyatla anlatmak da önemli bir seçenek, bazen mecburiyet haline geliyor haliyle. Mesela Türkiye’de muharrir sayısının sistemli okur sayısından fazla olma ihtimali var! Bu makus bir şey mi? Valla edebi kaliteyi düşürdüğü, okurun nitelikli edebiyatla buluşmasını da zorlaştırdığı kesin. “Peki durum buyken sen niçin yazıyorsun kardeşim” diye sorarsan, yazdıklarımın içimde durmasındansa dışımda durması daha az yoruyor beni. Bir sürü paydaş buluyorum sıkıntılarıma, fikirlerime. Bu da şu hapishane hücresinde yürüttüğümüz güçlü uğraşta iyi geliyor bana. Büyük bir takviye ve dayanışma hissediyorum bu formda. Ve elbette edebiyat benim uğraş hayatımın bir modülüdür. Politik bir duruştur, en azından ben o denli bakıyorum. Bu türlü bakmayan edebiyatçılara da hürmet duyuyorum olağan. Politik edebiyat has edebiyatı zehirliyor diyenlere ise asla katılmıyorum. Politik olmayan ne kaldı ki?

• Özcan Alper (yönetmen): Sevgili Demirtaş, öncelikle sizin, hücre arkadaşınızın ve tüm siyasi tutsakların bir an evvel özgürlüğünüze kavuşmanızı diliyorum. Siyasetteki dilinize, cezaevinde başladığınız edebiyat ve yaptığınız fotoğraflara bakınca bana daha çok John Berger’ı hatırlatıyorsunuz. Bilhassa siyasetteki temsiliniz güya onun “yetimler ittifakı” vurgusunu hatırlatıyor. Ancak ben tek soru hakkımı şimdilik sinemadan yana kullanmak istiyorum. Şayet bir gün hayatınız bir sinema sineması olsaydı, ki çok uzak bir ihtimal değil, çocukluğunuzdan acı ve tatlı, unutamadığınız bir anınızı paylaşmanızı isteseydik bu nasıl bir sahne olurdu?

Hayatım sinema olacak kıvamda değil, lakin yeniden de bir gün biri çekerse diye kısa bir şey anlatayım. Yedi yaşımda falan olmalıyım. Diyarbakır’da yazın Küpeli ve Dıngılava havuzları, kentin en kalabalık serinleme mekânlarıydı. Biz de amcam, dayılarım, benden yaşça büyük bir kuzenim (ki isminin Mahmut olduğunu söyleyip herkesin içinde rencide etmek istemiyorum kendisini), abim ve yaşıtım kuzenlerimle kalabalık bir aile kümesi olarak Küpeli havuzuna gitmiştik. En küçükleri bendim. Yaşça benden büyük olanlar iyi yüzüyor, yaşıtlarım çata pata yüzüyor, bense yüzemiyorum. Elimle, ayağımla kendimi ıslatıp güneşe yayılıyorum yalnızca. Sonra bir an, bu Mahmut Abi, beni halter üzere kaldırıp havuzun kenarına getirdi. Bizimkiler gülüyor, ben de gülüyorum natürel. Atacak değil ya beni havuza! Yüzme bilmiyorum bir sefer. Şu Mahmut Abi de çok komik biri diyorum, kendi kendime. Ne atması ya, o denli şey mi olur. Lakin attı. Resmen havuzun ortasına fırlattı beni ki, kendimi Mersin’den Kıbrıs’a fırlatılmış üzere hissettim. O denli uzun sürdü suya düşmem. Havuzun o kısmı da bir metreden derin. Bir buçuk metre falan. Atılmanın şiddetiyle tabana batmam haftalar sürdü esasen, bunun bir de yüzeye çıkması var. Ayrıyeten amcamın, dayımın yetişip beni kurtarması var. Nereden baksanız bir buçuk ay sürer. Suyun altında bunları düşünüp panikliyorum alışılmış. Yok diyorum, bunlar benim cenazemi bile aylarca bulamazlar. Ulan Mahmut Abi, yazık değil mi bana? Yedi yaşımdayım, daha yaşamaya başlamadım bile. Annemi düşündüm sonra. Nasıl ağlıyorum suyun altında. En azından bana o denli geliyor. Sonra bir mucize oldu ve suyun üstüne çıktım. İki saniye sonra da havuzun kenarında dimdik ayaktaydım. Her şey beş saniye evvel bıraktığım üzereydi. Tek bir farkla, yüzme öğrenmiştim artık. Sağol Mahmut Abi.

• Şanışer (müzisyen): Ben her geçen gün müziğin ve sanatın değiştirici gücüne olan inancımı yitiriyorum maalesef. Orada bulunduğunuz müddette pek çok sanat yapıtı verdiğinizi göz önünde bulundurarak size şunu sormak istedim: Sanat, sanatçıyı rahatlatmaktan, tedavi etmekten daha büyük bir emele hizmet edebilir mi sahiden?

Arkadaşlarınla birlikte yaptığın “Susamam”ı biz burada, kör bir hücrede televizyondan dinledik ve müziğin bizi iyileştirdiğini hissettik. Çok samimiyim, hakikaten o denli oldu. Çok moral bulduk. Bu türlü böyle ayakta kaldık burada. Direnişlerin, sanatın, edebiyatın, kalabalıkların dışarıdan gelen sesi yalnızca hapishanelere değil, açık bir cezaevine dönüşmüş ülkeye de iyi geliyor. Yapılan hiçbir hoş şey boşa gitmiyor, emin olabilirsin. Dewamke 🙂

• Tuğrul Eryılmaz (gazeteci): Konutunuza girer girmez birinci dinleyeceğiniz özgürlük müziği ve yapacağınız yemek ne olacak?

Yıllarca hapislikten sonra konuta girer girmez vilayetle de yemek yapıp özgürlük müziği dinle diyorsanız tamam, o denli yapayım 🙂 Ciwan Haco’dan “Diyarbekir Mala Min a”yı dinleyip sarımsaklı bir Zaza yemeği olan zerbêti yapardım. O kadar sarımsaklı yedikten sonra konutta herkes benden uzak durur artık, canın sağolsun Tuğrul Abi.

• Ümit Ünal (yönetmen, senarist): Devran‘daki “Gün Olur Devran Döner” öyküsünde, savcının yaşadığı acı hesaplaşmadan etkilenmiştim. Yalnızca acıyla değil, kara mizahla yoğrulmuş “Kobay”, “Cenaze Levazımatçısı” üzere öyküler de çok çarpıcıydı. Memleketimden İnsan Görünümleri‘nı düşündüm, Bir Vakitler Anadolu’da‘yı düşündüm. Öyküleriniz sinemaya da çok yakın. (Bir adedinin Ümit Kıvanç tarafından kısa sinema olarak çekildiğini biliyorum.) Sinemada sizi etkileyen sinemalar, direktörler kimler? Yeni edebiyat çalışmalarınız var mı?

Evet, sevgili Ümit Kıvanç, “Ah Asuman” hikayemden yola çıkarak bir kısa sinema çekti. Bu vesileyle, emeği geçen herkese bir sefer daha teşekkür ediyorum. Diğer da çekilirse sevinirim olağan ki. Kim keyifli olmaz ki bu türlü bir şeyden. Direktör, senarist, oyuncu hafızam maalesef ki çok zayıf. Sinema alanında obur bir tüketiciyim yalnızca. Esaretin Bedeli, Piyanist, Apartman, Kelebeğin Düşü gibi sinemalar, son vakitlerde televizyondan da tekrar izlediğim için çabucak aklıma gelen birinci birkaç sinema. Yeni edebiyat çalışmalarım da var maalesef. Yazmayacağım demiştim, ancak hala yazıyorum. Yayınlanmasa bile yazmak istiyorum.

• İrfan Aktan (gazeteci): “Gün Olur Devran Döner” hikayenizde karakolda azapla öldürülüp “terörist” diye kayda geçirilen Devran Sürgücü’nün kıssasını okuyoruz. Devran’ın mevt tutanağına imza atan, işkenceyi örtbas eden savcı Salim Beyefendi, olaydan yirmi beş sene sonra Devran’ın köyüne, babasına konuk oluyor. Devran’ın babası Hasan Sürgücü’nün oğullarının öldürülmesinde parmağı olan birini ağırlaması, ona beklenen tepkiyi göstermemesi, o manalı tepkisizlik, derin sessizlik bize ne anlatıyor? Siz Hasan Sürgücü olsaydınız, birebir şeyi yapar mıydınız?

Hasan Sürgücü olsaydım birebir şeyi yapar mıydım? Güç soru nitekim. Hasan Sürgücü olmak kolay iş değil. Hasan Amca’nınki tepkisizlik değil aslında. Gelenekle yoğrulmuş sabrın ve faziletin büyük bir reaksiyonu diyebiliriz. Onunkisi, karşısındaki alçalmayı kendi yüküyle ezmek. Henri Charrière’nin Kelebek romanındaki kahramanı Kelebek üzere, Hasan Amca da yılların verdiği olgunlukla intikam hissini fazilete dönüştürmeyi başarıyor. Az bir şey değil bu ve bence çok saygın bir tavır.

• Çiğdem Toker (gazeteci):Sayın Demirtaş, sıhhat ve dirayet dileğiyle… Cezaevleri bünyesindeki 309 iş yurdunda, hükümlü ve tutuklular çalıştırılarak birçok alanda üretim yapılıyor. 180’in üzerinde işkolunda mobilya, konfeksiyon, deri, seracılık, kaz yetiştiriciliği, büyükbaş, besin, oda parfümü, klasik el sanatlarına uzanan bir çeşitlilik mevcut. Dahası, bakanlığın özel bölümle yaptığı protokollerle, mahkumlar bu iş yurtlarında dünyaca tanınmış giyim markaları için bile üretim yapıyor.
• Bu üretimden Adalet Bakanlığı kıymetli bir gelir sağlıyor. Son İşyurtları Faaliyet Raporu’na nazaran, 2019’da elde edilen toplam gelir 4,6 milyar TL. Bu meblağın 3 milyar TL’sini mal ve hizmet satış gelirleri oluşturuyor. Buna karşılık bu geliri yaratan 60 bin 767 hükümlü ve tutukluya ödenen toplam yevmiye fiyatı 77 milyon 689 bin 123 TL. Tutuklu ve mahkumlara ödenen yevmiye meblağları ise şöyle: Ustalara 17,25 TL, kalfalara 15,25 lira, çıraklara da 14 lira. Adalet Bakanlığı yönetmeliğinde bu faaliyetin maksadı “hükümlüleri topluma kazandırmak ve meslek sahibi olmalarına yardımcı olmak” diye açıklanıyor. Fakat, bu devasa üretim kapasitesinin gönüllülük temeline dayandığı açıklansa da, mahkumların uzun çalışma saatlerinden yakındığı biliniyor. Bu tabloya “içeriden” –hukukçu kimliğinizle de– baktığınızda, iş yurtlarındaki faaliyetlerin, mahkûmları topluma kazandırma hedefinin ötesine geçerek, muhtemelen bir kısmı yeni cezaevlerinin ihale finansmanında da kullanılan, Hazine’ye gelir yaratan bir ucuz iş gücü olarak görüldüğünü söylemek mümkün mü? Değerlendirmeniz nedir?

Çok fazla gündeme gelmeyen bu mevzu hakkındaki sorunuz için çok teşekkür ediyorum. Hapishanelerde çalıştırılan isimli mahkûmların emeklerinin sömürülmesi tam bir utançtır. Bu vesileyle meslek edinenler de olabilir, lakin asıl maksat asla “topluma kazandırma” falan değildir, parasız iş gücünden zalimce yaralanmaktır. Hapishaneler fakirlerle doludur ve fakirler, dışarıda olduğu üzere içeride de ağır sömürü altında. Céline’in Gecenin Sonuna Seyahat‘ta söylediği üzere, “yoksulun çabucak tüm isteklerinin cezası hapistir”. İçerideki isimli mahkûmların birçoğu, kantinden su ya da sigara alamayacak, ailesine telefon edemeyecek kadar bile parasız, sahipsiz, fakirdir. Fakirleştirme ve suça itme, birbirleriyle irtibatlı ve stratejik bir siyasettir. İçerideyken emek sömürüsü ise tam da kapitalizmin entegre işleyişinin bir modülüdür. Kişiyi hiçleştirme, devlet zoru karşısında kişiliksizleştirme, biat eden bir karakter yaratmak asıl maksattır. “Topluma kazandırma” üzere açık olmayan kavramlar, asıl emeli saklamaya dönüktür yalnızca. Dışarıdakiler bu husus üzerinde daha fazla durabilse keşke.

• Uğur Gürses (ekonomist): Ekonomik şartlar giderek kötüleşirken, salgınla birlikte daha da ağırlaştı. Milyonlarca çalışan işini kaybederken, milyonlarcası da kısa çalışma ödeneği ve fiyatsız müsaade ilişkili işsizlik ödeneği ile “işbaşında olmadan işi olarak”, lakin işsizlik kıyısında durarak ömrünü idame ettiriyor. İktidar ise bu ekonomik sonuçları, siyasi kutuplaşmayı yükselterek, milletlerarası ihtilafları derinleştirerek konsolide etmeye çalışıyor. 2019 seçimleri farklı kısımların uzlaşmasıyla bu girdaptan çıkış için büyük bir umut yarattı. Yazdığınız “güçlendirilmiş parlamenter sistem” teklifindeki temel ögeler siyasetin “normalleşmesi” bağlamında ekonomik krizden çıkışın da temel reçetesi tıpkı vakitte. Bunun için farklı siyasi mahallelerin ittifakında yol haritasını nasıl öngörüyorsunuz?

Devletin ve toplumun demokratikleşmesi beraberinde ekonomik büyümeyi getirebilir, bu mümkündür. Ancak mesela bizim savunduğumuz şey ekonomik büyüme değil, üretime dayalı kalkınmadır. Burada da marjlarımız var; üretim tabiat katliamına yol açmayacak, emek sömürüsüne dayanmayacak, iş hayatında cinsiyetçilik olmayacak, toplumsal devlet azami seviyede devreye girecek ve gelir-vergi adaleti sağlanacak. Hasebiyle, demokrasi ittifakı eşittir demokratik iktisat manasına gelmiyor. Lakin ortak bir ekonomik programda, hiç değilse geçiş süreci için, anlaşabilmenin yollarını da bulmak zorundayız. Sonrasında da şayet demokratik siyaset imkânı tüm kesitler açısından adil bir ortama kavuşmuşsa elbette herkes kendi iktisat programıyla bir sonraki seçime hazırlanacaktır.

• Banu İnanç (gazeteci): Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Lideri (AİHM) Robert Spano Türkiye ziyaretinde Erdoğan ile görüştü, İstanbul Üniversitesi’nden fahri doktora unvanını kabul etti, Mardin’de AKP’nin Vilayet Lideri ve atadığı kayyum ile de bir ortaya geldi. Siz hem Büyük Daire’de görülen duruşmanızdan çıkacak kararı bekleyen bir müracaatçı hem de bir hukukçu olarak AİHM liderinin bu temaslarını nasıl yorumluyorsunuz? Yargıç Spano’ya ne demek istersiniz?

Yargıçlar manzarada de bağımsız ve tarafsız olduklarına dair izlenim vermek zorundadırlar. Yani yalnızca yargılama yönteminde yahut kararlarında bağımsız ve tarafsız olmaları yetmez. Bu bahse da AİHM’in birçok kararında değinilmiştir. Ben daha ne diyebilirim ki? Kendileri bunu tekraren demişler zati.

• Barış Terkoğlu (gazeteci): PKK ile bağlantılı olmakla suçlanarak yargılanıyorsunuz. Öte yandan azımsanmayacak sayıdaki kimi destekçilerinize nazaran siz PKK’ya ya da Kandil’e karşı tutumunuzun kurbanı oldunuz. Bunlardan hangisi yanlışsız? Demirtaş PKK’nın ya da Kandil’in vitrini mi, yoksa panzehiri mi?

Ben PKK üyesi yahut yöneticisi olsaydım bunu en azından mahkemede asla gizlemezdim. Neysem oyum. Saklayacak, gizleyecek hiçbir şeyim yok. Yasadışı bir faaliyetim yok. Esasen hakkımda o denli bir tez da yok. Twitter hesabımda açıkladığım ve mahkemede hepsi de çürütülen birkaç somut tez dışında, iddianamelerin tamamı kamuoyunun duyduğu, bildiği konuşmalarımla doludur. Savcılar bu konuşmalarımdan yola çıkarak PKK kurucusu ve yöneticisi olduğumu argüman edip dava açtılar. Bu da beni PKK yöneticisi yapmaz. Ben siyasetçiyim ve HDP dışındaki hiçbir örgütsel yapıya bağlı ya da tabi değilim. Silah ve şiddet yolunu de benimsemediğim, yanlışsız bulmadığım için demokratik siyaset yolunu tercih etmiş bir siyasetçiyim. Demokratik siyaset, şiddetin alternatifi ve panzehiridir. Tüm sıkıntıların barışçıl siyasi yollarla çözülmesi gerektiğine inandığım için de HDP’de siyaset yapıyorum.

• Erdal Er (gazeteci): “Seni lider yaptırmayacağız” çıkışınızdan sonra Erdoğan’ın yakın etrafına “bana ihanet ettiler” dediği, bu nedenle size şahsî hasımlık beslediği, bunun sonucu olarak mahpusta olduğunuz söyleniyor. Bu argümana yorumunuz nedir? Sizin Erdoğan’la ferdî bir probleminiz var mı? Türkiye’de ekonomik, siyasi krizin aşılması, barış ve demokrasinin sağlanması için Erdoğan nasıl bir rol oynayabilir? Tahlil için siyasi rakibiniz Erdoğan’la el sıkışır mısınız? AKP ile HDP yan yana gelebilir mi?

Ferdî hasımlığın kısmen hissesi olsa bile asıl neden HDP’nin politik çizgisidir. İçeride olmamızın nedeni de partimizin her bahisteki duruşunu savunmamızdır. Erdoğan ile nasıl bir ferdî sıkıntım olabilir ki? Ben bir siyasi rehine olarak hapisteyim. Kurumsal ve radikal demokratik adımlar hamasetle atılırsa kaos durumundan çıkış mümkün olabilir. Benim ve arkadaşlarımın şahsi özgürlüğünden çok, toplumun özgürlüğünün ve Türkiye’nin demokrasisinin gelişmesi kıymetlidir. Samimi ve somut demokratik adımları, HDP dahil tüm partilerin destekleyebileceğini düşünüyorum. Elbette demokratikleşmeye en fazla katkı sunması beklenenler, muhalif demokrasi güçleridir. Fakat toplum bu kadar acı çekerken, açlık ve işsizlikle kıvranırken iktidar samimi adımlar atarsa burada aslolan toplumun kazanımını gözetmek olacağından, elbette aklı başında hiç kimse ıslahata karşı çıkmaz. Islahat ve demokrasi adımlarını isimler üzerinden değil, genel prensipler ve toplumun faydası üzerinden tartışmak faydalı olur. Oyalama ve aldatmaya dönük kelamda ıslahat teşebbüsleri ise mevcut krizi derinleştirmekten öbür işe yaramaz. Şu andaki meseleleri ve krizi yaratan biz değiliz, ancak tahlil konusunda kendimizi sorumlu hissederiz. Kâfi ki ciddiyeti ve samimiyeti görelim. Bu kanılarım, iktidarından muhalefetine tüm partilere yöneliktir. Ve elbette demokratik ıslahatların siyasi muhatabı kurumsal olarak partimiz HDP’dir. Konuşulması gereken, görüşü alınması gereken HDP’dir. HDP’yi dışlayan ve yok sayan hiçbir demokrasi atılımının ve demokrasi bloğunun muvaffakiyet talihi olmaz, samimiyeti de sorgulanır. Ben de buradan tüm gelişmeleri büyük bir dikkatle ve sabırla izlemeye devam edeceğim.

• Korkut Boratav (iktisatçı): Sizce 7 Haziran seçimleri sonrasında, AKP’nin 1 Kasım seçimlerini kazanmasında HDP’nin ve Kürt hareketinin direkt yahut dolaylı sorumluluğu nedir?

Kürt hareketinin tümü ismine konuşamam. Sivil toplum örgütleri, medyası, çeşitli platformları, gençlik ve bayan hareketleriyle devasa bir alandır zira. Ancak o devirde HDP eşbaşkanıydım ve 7 Haziran 2015 ile 1 Kasım 2015 ortasında, yerelde iktidar olduğumuz 12 merkezin, hükümetin talimatıyla tanklarla yerle bir edildiğini, binlerce insanın hayatını yitirdiğini, yaralandığını, 500 binden fazla kişinin iç göçe tabi tutulduğunu, genel merkezimiz dahil olmak üzere parti binalarımızın yakıldığını ve seçim ofislerimizin hücuma uğradığını, Suruç’ta ve Ankara’da Türkiye tarihinin en büyük kitlesel katliamlarının yapıldığını, seçim çalışmalarımızın zorbalıkla engellendiğini, medya ambargosu uygulandığını, lakin tüm bunlara karşın Meclis’e girebildiğimizi hatırlıyorum. Lakin AKP’ye seçim kazandırmak için direkt ya da dolaylı bir faaliyet içinde olmadığımızı herkesin yakından bildiği inancındayım.

• Mehmet Atlı (müzisyen): “Türkiyelileşmek” siyasetinin Kürtlerde bir kimlik tartışmasını tetiklemesi kaçınılmaz. Madalyonun öbür yüzünde Türklerin/Türkiye’nin de biraz “Kürtleşmesi” gerekmiyor mu? Bu açıdan nasıl bir tablo görüyorsunuz?

Kimsenin istemediği bir şeye zorlanmaması gerekir. Kimse ne Türkleşsin ne de Kürtleşsin. Sanırım sizin söylemek istediğiniz, Türkiye toplumunun da Kürtleri biraz tanımaya, anlamaya, hürmet duymaya, Kürtlerin lisanını ve kültürünü öğrenmeye çalışması lâzım. Bu açıdan haklısınız, katılıyorum size. Türkiyelileşme siyaseti bunu da içermeli, yoksa eksik kalır.

• Nevşin Mengü (gazeteci): Siyasette bir Z jenerasyonu rüzgârı esti. Muhalefet Z jenerasyonuna ümit bağlamış durumda. Z nesli gençler iktidara daha uzaklıklı dururken, muhalefete daha sıcak bakıyor. Hem MHP hem HDP bu jenerasyon ortasında daha tanınan. Bunu neye bağlıyorsunuz? Muhalefetin, iktidar olmak için tek ümidi Z nesli mı?

Gençlerin umut haline gelmesi bence çok kıymetli ve manalı. Siyasi partiler Z neslini oy deposu olarak görüyor. Elbette bu yaklaşım son derece çiğ ve ucuzdur. Önümüzdeki seçimde Z neslinin nasıl davranacağını bilemiyorum. Lakin ben gençlerden, HDP’ye yalnızca dayanak vermelerini değil, HDP idaresine tesirli bir formda girmelerini de rica ediyorum. HDP’de milletvekilli, belediye lideri yahut parti yöneticisi olmak için daha bahadır ve özgüvenli davranmalılar. Artık üstün süratli vakitlerden geçiyoruz. HDP’de biz bile eskidik. Bence Z nesli, bütün partilerin idaresini etkileyecek seviyede etkin olarak siyasete girmelidir. Bunu CHP’li, AKP’li, MHP’li, Deva Partili, Gelecek Partili tüm gençler için söylüyorum. Kendilerine güvensinler, oy vermekle yetinmesinler. Alışılmış mümkünse oylarının birçoklarını da bize versinler 🙂 Onları mahcup etmeyeceğiz.

T24