Eczacılık meslek örgütleri, Türkiye’de 650’nin üzerinde ilacın temininde önemli sorunlar yaşandığını söylüyor. BBC Türkçe’ye konuşan eczacılara nazaran, artan döviz kuru ve planlama yanılgıları nedeniyle Türkiye daha evvel hiç yaşanmayan bir ilaç kriziyle karşı karşıya. Sıhhat Bakanlığı ise ecza depoları ve eczanelere yapılan “stok denetimlerinin” sıklaştırıldığını söylüyor. Pekala, Türkiye’de yaşanan ilaç krizinin sebepleri neler?

Geçtiğimiz hafta açıklama yapan Sıhhat Bakanlığı, “döviz kurundaki yükseliş nedeniyle birtakım ilaçlara erişilemediği argümanları üzerine” ecza depoları ve eczanelere yapılan kontrolleri sıklaştırdığını duyurdu, 17 ecza deposu ile 144 eczanenin stok kayıtlarında uyumsuzluk tespit edildiğini açıkladı.

Bunun üzerine Türk Eczacıları Birliği bir açıklama yaptı. Açıklamada, “Bir sefer daha altını ihtimamla çizmek isteriz ki; üretim ve tedarik kaynaklı ilaç yokluğunun sorumlusu katiyen eczacılar değildir” denildi.

Piyasada bulunamayan ilaç sayısının her gün arttığını belirten Türk Eczacıları Birliği, Türkiye’de önemli bir ilaç yokluğu yaşandığını vurguluyor.

Lakin Sıhhat Bakanlığı bugün yaptığı açıklamada, stok kayıtlarında uygunsuzluk tespit edilen ecza deposu sayısının 54’e, eczane sayısının ise 261’e yükseldiğini belirtti.

‘Ciddi bir ilaç krizi yaşıyoruz’

BBC Türkçe’ye konuşan eczacılar, dördüncü ve beşinci kademe olarak isimlendirilen ithal ilaçların birçoklarına ulaşamadıklarını söz ediyor.

Haberde isminin zımnî kalmasını isteyen bir eczacı, “Kur farkının da tesiriyle, insülinler ve kimi diyabet ilaçları da dahil olmak önemli bir ilaç krizi yaşıyoruz” diyor:

“Hammaddesinde ya da büsbütün temininde yurtdışına bağlı olduğumuz ithal ilaçların yüzde 90’ını bulmakta zorlanıyoruz. Daha evvel hiç tevzilere girmeyen, sınırsızca alabildiğimiz ilaçları artık alamamaya başladık.”

Ankara Eczacı Odası Lideri Ecz. Taner Ercanlı’ya nazaran, ilaç arzında yaşanan meşakkat her geçen gün artıyor:

“Şu anda çok önemli sayıda ilaç, maalesef eczanelerimizde bulunamıyor. Piyasada bulunmayan ilaçların sayısı 650’nin de üzerine çıktı. Korkarız ki tahlil üretilmezse bu sayı her geçen gün daha da artacak”

Ercanlı en çok diyabet eserlerinde, antibiyotik şuruplarda ve anti gribal çocuk şuruplarında “çok önemli bir yokluk” yaşandığını söylüyor.

Pekala, bu “ilaç yokluğu” tam olarak ne manaya geliyor?

Uzmanlara nazaran şu anda Türkiye’de yaşanan ilaç yokluğu; kelam konusu ilaçların piyasada hiç bulunmamasını değil, arz ıstırabı yaşanmasını tanım ediyor.

Ercanlı, “İlaçta yokluk demek, ilacın bir kutu dahi olmaması manasına gelmiyor” diyerek, şöyle anlatıyor:

“Bir ilacın Türkiye’de aylık 10 bin kutu tüketildiğini düşünelim. Lakin artık bu ilaç ülkeye 3 bin kutu geliyor ve 7 bin hasta açıkta kalıyor.

“İlaçlar, hastalık esnasında kullanılması gereken eserlerdir. Hasebiyle hasta o anda ilaca erişemediğinde, bunun ismi ilaç yokluğu oluyor. Hastalar ellerinde reçetelerle, bu ilacın olduğu eczaneleri bulmak zorunda kalıyorlar.”

“Yani ülke genelinde arz kasveti yaşanan bir ilacın rastgele bir eczanede 10-20 kutu bulunması, o ilacın piyasada bulunmadığı gerçeğini değiştirmiyor.

“Döviz kuru sebebiyle ilaç arzındaki eza giderek artıyor.”

İlaç fiyatları nasıl belirleniyor?

Türkiye’de ilaç fiyatları yılda bir kere Sıhhat Bakanlığı tarafından, Şubat ayında belirleniyor.

BBC Türkçe’ye konuşan eczacılar, Şubat ayında gerçekleşecek yeni fiyatlandırma aşikâr olana dek her yıl bu periyotlarda piyasadaki ilaç arzında sorun yaşandığını tabir ediyor.

Türk Eczacıları Birliği, “Ne yazık ki bu karşı karşıya kaldığımız birinci ilaç krizi değil. Sıhhat Bakanlığı ve ilaç firmaları şubat ayında ilaç kurunda anlaşana dek pek çok ilacı temin edemiyoruz, hastamıza ilacını ulaştıramıyoruz” diyor.

Lakin bu yıl yaşanan ilaç yokluğunun, döviz kurundaki artış sebebiyle daha evvel hiç olmadığı kadar “ciddi bir krize” dönüştüğü belirtiliyor.

Bakanlık her yıl ilaçları fiyatlandırırken sabit bir Euro kuru belirliyor ve ilaç firmalarının iç piyasaya satacağı ithal ilaçların fiyatı, bu sabit kur üzerinden hesaplanıyor.

Geçen yıl ilaç fiyatlandırmasındaki sabit Euro kuru 4,57 TL olarak belirlendi. Şu anda ise şimdiki Euro kuru 14,5 TL düzeyinde seyrediyor.

Türk Eczacıları Birliği, ilaç fiyatlandırmasında belirlenen sabit kur ve gerçek kur ortasındaki makas açıldıkça, piyasada bulunmayan ilaç sayısının da giderek arttığını belirtiyor.

Ankara’nın Etimesgut ilçesinde çalışan ve haberde isminin yer almasını istemeyen bir eczacı, “Euro kurunun çok yükselmesi sebebiyle birçok ilaç şirketi artık Türkiye’ye ilaç vermiyor zira ziyan ediyorlar” diyor ve ekliyor:

“14 Euro maliyetine aldığı bir ilacı iç piyasada 4,57 Euro üzerinden fiyatlandırmak önemli bir probleme dönüştüğü için, birçok ilacı temin etmekte sorun yaşıyoruz.

“Bazı ilaç şirketleri de Türkiye’de ürettiği ilacın hammaddesini ithal ederken artan döviz fiyatından etkileniyor. Evvelden Çin’den ithal edilen etken unsurun bir konteynırına 2 bin dolar öderken, artık 20 bin dolar ödediklerini ve bu ilaç fiyatlarının maliyeti karşılamadığını söylüyorlar.”

Ankara’daki bir eczanede bulunmayan ilaçların bir kısmı

‘Sorunu yalnızca döviz kuruna bağlamak yanlışsız değil

Ercanlı, ilaç krizinin tek sebebinin yükselen döviz kuru olmadığını belirtirken, bu yıl yerli ilaç endüstrisinin de birtakım ilaçları üretmekte zahmet yaşadığını söylüyor:

“Bu üretim zahmetinin bir kısmı hammaddeyle derdiyle, bir kısmı artan maliyetlerle, bir kısmı üretim bantlarındaki plansızlıkla, bir kısmı da Pandemi sürecinin yarattığı tesirle alakalı.”

“Sadece kura bağlamak da gerçek değil lakin tüm bunların üzerine yükselen döviz kuru da eklenince, geçmiş yıllardan çok daha yüksek düzeyde bir ilaç yokluğu ile karşı karşıya kaldık.”

Her sene bu aylarda ilaç arzıyla ilgili düşünce yaşandığını lakin bu sene katlanarak arttığını söyleyen Ercanlı, ilaç fiyatlandırmasındaki kur güncellemesinin yılda bir defa değil, birkaç sefer yapılması gerektiğini belirtiyor.

İlaç krizinin nedeni eczacılar mı?

Sıhhat Bakanlığı geçen hafta beş gün ortayla yaptığı her iki açıklamada da, döviz kurundaki yükseliş nedeniyle birtakım ilaçlara erişilemediği tezleri üzerine ilaç üretim tesisleri, ecza depoları ve eczanelere yapılan kontrollerin sıklaştırıldığını belirtti.

Kontrollerde öncelikle; ilaç üretim tesisleri, ecza depoları ve eczanelerin fiziki stokları ile kayıtlarının uyumlu olup olmadığının denetim edildiği ve 54 ecza deposu ile 261 eczanenin stok kayıtlarında uyumsuzluk tespit edildiği açıklandı:

“Türkiye’de ruhsatlı/izinli tüm ilaçların tedarik durumu; TİTCK tarafından takip ediliyor. Hasta mağduriyetlerinin önlenmesi emeliyle, kur güncellemesi devirlerinde daha ağır olmak üzere periyodik piyasa denetimleri yapılıyor. Kurum tarafından ruhsatlı ilaçların kritik stok düzeyleri denetim ediliyor.”

Bakanlığın bu açıklaması, eczacılar ve meslek örgütleri tarafından reaksiyonla karşılandı.

BBC Türkçe‘ye konuşan eczacılar, ilaçların eczanelerde stoklanıp satışa sunulmamasının ne teknik olarak mümkün olduğunu ne de eczacılar için kârlı bir formül olduğunu belirtiyor:

“Türkiye’de bir ilaç fabrikadan çıktığı andan itibaren hangi ilaç deposuna gitmiş, oradan hangi eczaneye kaç adet gönderilmiş, tüm bu evreler Sıhhat Bakanlığı’nın İlaç Takip Sistemi (İTS) ve Toplumsal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) MEDULA sistemi üzerinden dijital bir biçimde denetim ediliyor.

“Bir eczacı şayet eczanesine reçeteli hasta gelmesine karşın ilacı karşılamıyorsa, bunun çok önemli yaptırımları var. Devlet bu ilacın bütün ayak izini izlerken hiçbir eczane kalkıp, ilacı deposunda tutamaz. Zira biz ilacı aslında hastaya değil, devlete satıyoruz, bizim paramızı devlet ödüyor.”

‘Eczacıların ilaç stoku yaptığı savı komik’

Sincan’daki eczacı ise eczacıların ilaç stoku yaptığı haberlerini “komik” bulduğunu söylüyor:

“Biz direkt ticaretle para kazanan kurumlar değil, devletten dolaylı hizmet parası kazanan bir bölümüz. Münasebetiyle reçeteyi karşılamadığımızda aslında para kazanamayacağız, ilacı tutmamızın bize hiçbir yararı olmaz. Tersine hasta kaybederiz.”

Pekala, Sıhhat Bakanlığı’nın kontrollerde kimi eczanelerde tespit ettiği “stok uyumsuzluğu” neyi tanım ediyor?

Bu nedenle kimi vakit, eczanelerin dijital stokları ve gerçek stokları ortasında ufak farkların olabildiğini belirtiliyor.

Ercanlı, “Bu sistem yüzde yüz çalışan, her dakika dataya rahat ulaşılabildiğimiz bir sistem değil. Sıhhat Bakanlığı bu sistem üzerinden bakıp kimi ilaçların kimi eczanelerde olduğu kanaatiyle bu ilaçların piyasada bulunduğu istikametinde açıklama yapıyor ama alandaki realite bu biçimde değil” diyor.

• Ekmek fiyatları neden artıyor, yeni artırımlar kaçınılmaz mı?
• Şeker ve ayçiçek yağında fiyat artışları neden kaynaklanıyor, hangi tahliller öneriliyor?
• Erdoğan ‘Kur artışı istihdamı artırır’ dedi, Dolar/TL kuru rekor tazeledi

Türk Eczacıları Birliği ise yaptığı son açıklamada, piyasadaki ilaç krizine eczacıların sebep gösterilemeyeceğini vurguladı:

“Son günlerde ilaç yokluğuna ait basına yansıyan haberlerde eczacılarımızı suçlayan bir lisanla, eczacıları stokçulukla itham eden telaffuzlara üzülerek tanıklık etmekteyiz.”

“Pandeminin birinci günlerinde de maske ve dezenfektan fiyatları konusunda meslektaşlarımız suçlanmış, ilerleyen periyotlarda ise fiyat farklılıklarının sebebinin üretici ve tedarikçi firmalar olduğu ortaya çıkmıştı.”

“Eczacılarımıza yönelik “stokçu” ithamını esefle karşılıyor; gerçek dışı bu ithamları reddediyoruz. Bir sefer daha altını ihtimamla çizmek isteriz ki; üretim ve tedarik kaynaklı ilaç yokluğunun sorumlusu katiyen eczacılar değildir.”

T24