Elektrikli araçların global otomotiv satışlarındaki hissesi şimdi yüzde 5’e ulaşamadı. Türkiye’de ise elektrikli ve hibrit araçların pazar hissesi yüzde 3.4’le hudutlu kaldı. Dünyanın en büyük pazarı ABD’de elektrikli araçlar toplam araba üretiminin yalnızca yüzde 1.5’ini oluşturuyor.

Memleketler arası danışmanlık şirketi Kearney, elektrikli araçlar dalının durumu ve geleceğine dair beklentileri içeren bir rapor yayınladı. Kearney uzmanlarının değerlendirmesine nazaran elektrikli araç satışlarının kritik eşiği aşabilmesi için tüketicilerin finansal ve günlük kullanım açısından bu araçları edinmenin mantıklı olduğuna dair ikna edilmeleri koşul. Bunun için öncelikle elektrikli araçların konutta ve işte kolay kolay şarj edilebilmeleri gerekiyor. 

Tüketicilerin elektrikli araç edinme konusunda tereddüt yaşamasının en kıymetli nedeni, bu araçların ortalama menzilinin 450 kilometre ile sonlu olması. Üstelik elektrikli araçların tek şarjla kat edebileceği ara, soğuk havalarda daha da kısalıyor. 

Kearney’in raporuna nazaran elektrikli araçların daha az tercih edilmesinin ikinci değerli nedeni ise fiyatlar. Elektrikli araçların yüksek fiyattan satılmasının ardında ölçek iktisadının oluşturulamaması yatıyor. Yüksek sayılarla üretime geçilememesinin yol açtığı ünite başına yüksek maliyet, bu araçların yüksek fiyatlarla satılmasına yol açıyor. 

Devlet dayanağına hâlâ gereksinim var 

Yeni gelişen sanayilerin kritik eşiği geçebilmek için devlet takviyesine gereksinim duyduğu belirtilen raporda, elektrikli araçların yalnızca çalışanlara ve tüketicilere yarar sağlamadığı; havayı temizlediği ve karbon salımını azalttığı için global ısınmanın yavaşlatılması ve etrafın korunmasını da sağladığı kaydedildi.

Kearney uzmanlarına nazaran, elektrikli araçları tüketici açısından daha tercih edilir kılmanın bir yolu da seçenek sayısını arttırmak. Ucuzdan değerliye, büyükten küçüğe, arazi için olanından kent içi versiyonuna pek çok model seçeneğinin bulunması, elektrikli araçların yaygınlaşabilmesi için büyük kıymet taşıyor. 

Rapora nazaran elektrikli araçların yaygınlaşması için devlete düşen değerli sorumluluklar da var. Bunların başında vergi teşvikleriyle fiyatın azaltılması geliyor. Mahallî idarelere ve güç şirketlerine yönelik dayanaklar de, Kearney uzmanlarına nazaran altyapının gelişmesini sağlayacağı için kıymet taşıyor. Rapora nazaran devletlere düşen bir öteki misyon, otoparklar ve trafikte kimi avantajlar sağlayarak elektrikli araçların cazibesini artırmak. 

En fazla takviye Norveç’te

Raporda, güçlü dayanaklar sunan ülkelerde elektrikli araçların daha süratli yaygınlaştığına dikkat çekildi. Dünyada elektrikli araçlara en fazla takviye sağlayan ülkelerin başında Norveç geliyor. Sağlanan vergi teşvikleri maliyet dezavantajını tümüyle ortadan kaldırdığı için, satılan araçların yüzde 50’den fazlası elektrikli. Ekim ayında Norveç’te elektrikli araçların hissesi yüzde 60’ı da aştı. 

Danimarka’da elektrikli araçlara yönelik dayanaklar 2016’da azaltılınca fiyatlar anında yükseldi ve satışlar yüzde 60’dan fazla düştü. Kanada’nın Ontario eyaletinde teşvik programı 2018’de sona erdirilince satışlar yüzde 50 geriledi. Çin’de elektrikli araçlara yönelik dayanaklar 2019’da yarı yarıya azaltılınca, yerli üretici BYD’nin satışları bir evvelki yıla nazaran yüzde 39 azaldı. 

Kearney uzmanlarına nazaran, Covid-19 salgınından çıkış devri, teşviklerden vazgeçilerek elektrikli araç üreticilerinin kendi ayakları üzerinde durmalarını beklemek için pek gerçek bir vakit değil. Kearney Türkiye Yöneticisi Onur Okutur, halihazırda sağlanan tüm takviyelere karşın elektrikli araçların maliyetinin konvansiyonel araçlardan hâlâ çok yüksek olduğuna dikkat çekerek, “Buna karşın elektrikli araçların, kişisel alıcılar için yüklü olarak tüketici hassasiyetinden, kurumsal alıcılar açısından ise karbon nötr yaklaşımından dolayı tercih edildiğini söyleyebiliriz. Fosil yakıtlı muadillerine nazaran kıymetli olduğu halde bu araçları almayı tercih edenleri caydırabilecek adımlar atmamakta yarar var” dedi.  

Devlet dayanakları vergi teşvikinden ibaret değil

Kearney raporunda, elektrikli araçlara yönelik devlet dayanaklarının vergi teşviklerinden ibaret olmadığı, farklı dayanaklara de muhtaçlık duyulduğu belirtildi. Bunlardan biri, yerleşim bölgelerinde şarj altyapısının oluşturulması. Bu kapsamda, yeni yerleşim bölgelerinde şarj altyapısının oluşturulmasının yasal bir mecburilik haline getirilebileceği belirtildi. Bir öteki seçenek olarak, şarj altyapısının oluşturulmasına yönelik düşük faizli kredilerin sağlanması. Kearney Türkiye Yöneticisi Onur Okutur, elektrik dağıtım şirketlerinin çeşitli takviyelerle, fiyatsız yahut kar marjı konulmayan şarj istasyonlarının inşaatı konusunda cesaretlendirilmesinin yararlı olacağını belirtti ve başta EPDK olmak üzere kamu kurumlarının gerekli düzenlemeler için çalışmalarını sürdürdüğünü vurguladı. 

Elektrikli araçların gelişiminin önündeki en büyük pürüzlerden biri, halihazırda yüksek gelir kümelerine yönelik üretiliyor olması. Bunun nedeni, pil ve başka birtakım kritik ekipmanların yüksek maliyeti. Kearney uzmanları, elektrikli araçların menzilini artırmanın maliyet üzerinde aşağı taraflı bir tesir doğurmayabileceğine dikkat çekti ve devlet dayanaklarının fiyatı azaltmaya yönelik Ar-Ge çalışmalarına yöneltilmesi gereğini belirtti. Raporda, “Elektrikli araçlarda en maliyetli kısım pil olduğu için devlet dayanakları bilhassa bu alandaki çalışmaları hedeflemeli” denildi.  

Az elementlere bağımlılık 

Kearney raporunda dikkat çekilen bir öteki nokta, elektrikli araçlarla alanındaki teknolojilerin ender bulunan elementlere ve kobalta bağımlılığı. Az element olarak nitelendirilen unsurların çoğunlukla Çin’de, kobaltın ise Orta Afrika’da çıktığı hatırlatılan raporda, ülkeler ortasındaki politik meselelerin arz kesintilerine yol açabileceği vurgulandı. Raporda, bu nedenle az bulunan elementlere bağımlılığı ortadan kaldıracak Ar-Ge çalışmalarının desteklenmesinin özel bir değer taşıdığı kaydedildi.  

Devletin elektrikli araçlara dayanak verebileceği bir öbür alan, otomotiv üreticilerinin filo şirketleri ve bankalarla işbirlikleri. Kearney uzmanlarına nazaran, tüketicideki elektrikli araçlara yönelik ruhsal bariyerleri kaldırmak için devletler vazife üstlenmeli. Raporda bu kapsamda ilgili resmi makamların şarj istasyonlarının görünürlüğünü artırması önerildi. Bir öbür teklif, kamu spotları ile başlangıç maliyetleri yüksek olsa da elektrikli araçların uzun vadede daha kârlı olduklarını vurgulamak. 

T24