Fehmi Koru*

Enver Altaylı bir vakitler ‘efsane’ muamelesi görürdü, artık ise akrabalık bağı mahzurlu bulunuyor…
Eskiler “Ne oldum dememeli, ne olacağım demeli” kelamını sıkça tekrarlardı.

Uzun yıllar yadırgadığım bu kelam hayatı düz bir gelişme çizgisi olarak görmeyen bir değerlendirmenin sonucu. Osmanlı’nın devleti her şeyin ve herkesin üstünde bilen, devletin hizmetindeki insanları ‘kapı kulu’ sayıp fazla önemsemeyen özelliğini düşündüğünüzde kelam başka bir mana taşıyor.

Padişah’tan sonraki en kıymetli makam olan sadrazamlığa kadar yükselmiş bir kapı kulunun devran değişince her şeyini kaybedebildiği bir geleneğin yansıması…

Padişah damadı olmak bile kelleyi korumak için kâfi değil o gelenekte.

Hiç tarih kitabı okumayanlar bile ‘Muhteşem Yüzyıl’ dizisininin kahramanlarından Pargalı İbrahim’i hatırlar. Padişah damadıydı Pargalı; o sayede 28 yaşında mührü alıp 15 yıla yakın müddetle (1523-1536) sadrazamlık yapmıştı. Makbul İbrahim Paşa olarak anılmaktaydı. Sonu iyi gelmedi; hem maddi her şeyini hem de canını kaybetti ve gerisinden ‘Maktul İbrahim Paşa’ olarak anılmaya başladı…

Makbul olan maktul da olabiliyor bizde…

Aslında bu yüzden öteki toplumlara kaç sonra girmiş olan vakıf kurumu, bizde, Pargalı gibilerin devirlerinden beri yaygın kullanım kazanmıştır.

‘Siyaseten katl’ uygulamasına kurban gidebileceğini bilen devlet adamı, gözden düştüğünde mal ve mülkü müsadere edileceği, hayatını bile kaybedebileceği bilgisiyle, sıhhatinde nesi varsa vakfetmiş ve çoluğu-çocuğunun geleceğini böylelikle muhafaza altına alabilmiştir.
Siyasetçiyi makbul iken maktul haline getirebilen o gelenekte, çoluk-çocuk ve akrabalara maktul yüzünden ziyan vermek yoktu.

Makbul iken bu durumunu kaybeden günümüzden bir örnek

Husus aklıma Enver Altaylı ekseninde yürütülen son tartışmalar üzerine geldi.

YETERLİ Parti’de vilayet lideri yapılmış bir genç, Altaylı dayısı olduğu için, ateş sınırında.

Artık kendisini ‘şeytan’ üzere gösteren kısımların bir vakitler ‘efsane’ olarak andıkları bir isimdi Enver Altaylı.

Hakkında bu yolda kitaplar da yazılmıştı.

Şu kitap isimlerine bir göz atınız: 12 Eylül’de Türkeş… KGB arşivlerinde Enver Paşa – Türklüğün Son Cephesi… Kızıl Yıldızdan Hilale – Haydar Aliyev’in Fırtınalı Hayatı… Moskova’yla İslam Ortasında Orta Asya… Bağımsızlıktan Sonra Azerbaycan…

Bunlar genç yaşta kaybettiğimiz gazeteci İrfan Dava tarafından kaleme alınmış kitaplar…

İrfan Ülkü’nün bir kitabı daha var; onun ismi da ‘Büyük Oyundaki Türk – Enver Altaylı’…

Kitabın tanıtım bülteninde yazılanları motamot aktarayım:

“Türkiye’den Türk dünyası ve Orta Asya’ya, Almanya’dan Mısır ve Kuzey Afrika çöllerine dek uzanan coğrafyadaki fırtınalı ömür hikayesinin kahramanı Enver Altaylı… Bazıları için bir ‘efsane’ bazılarına nazaran ise ‘tehlike’ olarak algılanmış, Büyük Oyun’un bu tahminen de en değerli Türk oyuncusu, suskunluğunu bozarak sırlarla dolu hayatını irfan Ülkü’ye anlattı.

Türkistan’dan Türkiye’ye göçmüş bir Özbek ailede Enver Paşa’nın yarım kalmış gayretini tamamlama ülküsüyle şekillenen çocukluk yılları, Harp Okulu’ndaki Aydemir’in darbe teşebbüsünün akabinde MHP’nin kuruluşunda Türkeş’le yazgı birliği; Efsanevi MİT müsteşarı Fuat Doğu’nun manevi evladı olarak ‘Ümit’ kod ismiyle, MİT içinde Sovyet esaretindeki Türk dünyası için verilen fevkalâde uğraş dönemi… MHP parti müfettişi ve 12 Eylül darbesinin akabinde Almanya’da geçen sürgünlük yılları, Sovyet İmparatorluğu’nun çöküşüyle Türkiye ile Orta Asya’da Özal, Demirel ve İslam Kerimov’un yakınındaki isim olarak Türkiye ile Orta Asya Cumhuriyetleri ortasındaki alakaların kurulup şekillenmesi sürecinde büyük güçlerle oynanan ‘Büyük Oyun’ sahnesine Türkiye’yi sokan Altaylı’nın bâtın biyografisi birinci defa gün ışığına çıkıyor.

‘Büyük Oyundaki Türk’, Türkiye’nin ve Türk dünyasının yakın tarihinin bilinmeyenlerine ışık tutarken, kitapta CIA’deki Türk Ruzi Nazar’ın da üç rejim altındaki sır perdesi altındaki hayatı, Türkistan göçmenlerinin destansı çabasıyla bağımsız Özbekistan kuruluş yıllarında Altaylı’nın çalışmalarını da yansıtıyor.

Türkiye’nin Yeni Büyük Oyun’daki zafer ve mağlubiyetlerini, Ankara’daki Türk tepelerinin perde gerisini, güç çizgileri uğrundaki sinsi savaşı, saklı servislerin ışık geçirmeyen labirentlerinden, Washington, Moskova, Ankara, Taşkent dörtgeninde ve eski Sovyet coğrafyasında ideali uğruna hudut tanımayan Altaylı’nın emperyalistler ortasında merkezi Avrasya’nın paylaşımı için tekrar başlayan tehlikeli oyunda yüklendiği bu ağır ve çileli rolünü ortaya çıkaran bir biyografi.

Türkiye ve Dünya’ya bakışınızı, bugüne kadar bildiklerinizi kökten değiştirecek hem geçmişe hem de geleceğe yeni bir bakış açısı getirecek bir kitap ‘Büyük Oyundaki Türk’.”

Nereden nereye

Enver Altaylı ile fazla bir tanışıklığımız yok. “Merhaba, merhaba”, o kadar… [Meraklısı için: Altaylı’nın akrabalarından rastgele birini de tanımam.]

Turgut Özal ve Süleyman Demirel’in Sovyetler Birliği çöküşü sonrasında Orta Asya’da ortaya çıkan yeni Türk cumhuriyetlerine düzenlenen resmi seyahatlerinde heyet içerisinde kesinlikle yer alırdı Enver Altaylı.

Seyahatte kendisini tanıyanlar bizim üzere tanımayanlara kim olduğunu anlatırlardı, ancak fısıltıyla…

Mesleğini Tercüman, Türkiye, Ortadoğu ve Yeniçağ gazetelerinde sürdürmüş gazeteci İrfan Ülkü’nün kitabının basım tarihi 2008. O yıl Bakü’da vefat ettiğine nazaran, Ülkü’nün son kitabı bu.

O vakitler onun kitabında anlatıldığı üzere bilinirdi Enver Altaylı.

Sanki kendisinden çok farklı kelam edilecek bir devrin gelebileceği hiç aklından geçmiş midir?

“Ne oldum dememeli, ne olacağım demeli” kelamının tartısını hissetmekte midir?

Artık yalnız kendisi değil, ortalarında akrabalık bağı bulunan diğerleri da onun yüzünden makbul olmayan kişi muamelesi görüyor.

Vaktiyle yakın olduğu bilinen şahıslar de var kendisine ve akrabalarına bu muameleyi uygun görenler ortasında.

Hizmetinde bulunduğu devlet kurumları da, parti ve parti gazetesinde birlikte oldukları da kendisini sahiplenmiyor.

Üstte bir yerlerde Enver Altaylı ile selamlaşma dışında bir muarefem olmadığını yazdığımı sanıyorum.

Burada onu ele alışım tarihin devamlılığına işaret etmek için…

Osmanlı hasreti Osmanlı’dan tevarüs ettiğimiz geleneklerle de devam ediyor; bunu vurgulamak istiyorum.

‘Yeni Osmanlı’ olmakla övünülüyor ya… Övünenlerin övünmeye hakları var.

Son bir soru: Vefat etmemiş ve mesleğini bugün de sürdürüyor olsaydı İrfan Dava sanki nasıl bir hal sergilerdi?

*Bu yazı fehmikoru.com’dan alınmıştır.

T24