Fehmi Koru*

Kimi sözcüklerin unutulmak üzere bir bahtı var. Vaktinde sıkça kullanıldığı halde bir bakmışsınız bir mühlet sonra o sözcük tedavülden kalkmış oluyor.

‘Kalantor’ o denli sözcüklerden biri.

Türk Lisan Kurumu ‘gösterişi seven, varlıklı kimse’ olarak tanımlıyor sözcüğü. Kullanımına verdiği örnek de şu: ‘‘Şimdi herkes bizi harp, zafer ganimetlerine boğulmuş kalantorlar sanıyor.’’

Daha kestirme karşılık olarak benim dilimin ucuna ‘ensesi kalın’ kalıbı geliyor…

Sözcüğü hatırlamamın sebebi, ‘kalantor’ ile kafiyeli bir diğer sözcük: ‘Garantör’…

Rusya’nın Ukrayna’yı işgale kalkışması sonrasında iki ülkeyle de iyi olmasına çaba gösterilen bağları bulunan Türkiye, savaşan taraflardan birinin yanında yer almak yerine, ihtilafın sona erdirilmesi için uğraş gösteren ülkelerden biri oldu.

İyi de yaptı.

O sayede Rusya ve Ukrayna idarelerinin barışı müzakere etsinler diye görevlendirdiği heyetlerin buluşma adresi Türkiye.

Heyetler evvel Antalya’da buluştu, dün de İstanbul’da…

Ortada bir diğer ülkeyi de -Belarus’u- denediler, fakat oradaki buluşmada sıkıntılar yaşandı. Dışarıya iki tarafın da istemediği manzaralar ve haberler ulaştı.

Savaşan ülkelerin sonunda barışa ulaşma umuduyla sürdürdükleri müzakerelere adres olmak Türkiye’yi ne yapar?

İşte bu soruya karşılık olarak, kimi çevreler, o sözcüğü kullanıyor ve ‘‘Türkiye garantör oluyor’’ diyorlar…

Ülkemiz ismine siyaset belirleyenler ve onlara dayanak verenler bu tespitten hoşlandıklarını ziyadesiyle belirli ediyorlar. Onların hoşlandığı anlaşılınca, müzakere yürüten tarafların ağzından da işitilmeye başlandı birebir sözcük. Ukrayna tarafı, öteki birkaç ülkeyle birlikte Türkiye’nin de ismini anarak, varılacak uzlaşmada hepsinin ‘garantör’ olmalarını teklif etti.

Sevinelim mi?

Ben ‘‘Sevinmesek iyi olur’’ görüşündeyim.

Memleketler arası ilgilerde şimdikine misal ortamlar kimi ülkelerin ek misyonlar üstlenmelerini gerektirebilir.

Her savaşın bir gün biteceği ve tarafların ortalarındaki ihtilafı anlaşarak sona erdireceği varsayıldığı için, ekseriyetle ateşkes eşliğinde, müzakereler yürütülmesi beklenir. Bazen de, bir yandan savaş sürer, beşerler ölür, kentler tahrip olur, bir yandan da müzakereler sürdürülür.

Kapalı de olabilir müzakereler, artık olduğu üzere aleni de…

Anlaşırlarsa, muahedenin sonunda vilayetle birilerinin muahedeye garantör olarak müdahil olması gerekmez.

İki ülkenin ihtilafına diğer ülkelerin de karıştığı durumlar olmaz mı, olur elbette. Savaşan taraflardan birini yahut savaşma sebebini kendisine yakın gören üçüncü -bazen dördüncü, beşinci- ülke de karşı tarafa savaş ilan eder. Karşısında birleşilen ülkenin yenilmesini kendi çıkarlarına ters gören oburlarının da, bu sefer o tarafın yanında yer aldığı ve bununla savaşın mahiyetinin değiştiği durumlarla da karşılaşılır.

Geçen yüzyılın milyonlarca insanın hayatına mal olan iki savaşı gibi…

Lisanımızda ‘cihan savaşı’ sıfatı da uygun görülmüş o iki savaş, her ikisine de ABD’nin sona yanlışsız katıldığı Avrupa ülkeleri ortası savaşlardı. Birincisinde Osmanlı Almanya yanında yer aldı, kaybetti, imparatorluk çöktü. İkincisinden Türkiye Cumhuriyeti uzak durdu, son anda kazanan taraftan yana hal aldı, savaşın yıkımından az ziyanla kurtuldu.

NATO genel sekreterinin, Rusya’nın Ukrayna’ya askerlerini göndererek işgali başlatmasının çabucak ertesinde yaptığı, ‘‘Bu bir Avrupa savaşı’’ tespiti, işte bu arka-plan yüzünden, tarih şuuru olanların aklına ‘Üçüncü Dünya Savaşı’ ihtimalini getirdi.

Aslına bakılırsa, alanda Rus ve Ukrayna askerleri savaşır görünseler de, şu anda tanıklık edilen savaş ‘Üçüncü Dünya Savaşı’ denilmeyi hak eden özelliklere de sahip. Evvelkilerden farklı olarak, bu kere, iki ülkenin yanında yer alan başka ülkeler askerleriyle alanda değiller, fakat bir tarafın başkasına üstün gelmesi için ne yapmaları gerekiyorsa onu yerine getiriyorlar.

Rusya ile Ukrayna’nın bu savaş sonunda ulaşmayı umdukları maksatlar çok dar, fakat onları destekleyen başkaları bu ihtilafın sonunda çok daha fazlasını beklediklerini belirli ediyorlar.

[Ukrayna’yı her bakımdan destekleyen ABD’nin lideri Joe Biden, evvelki gün, savaşın sonunda Rusya’nın başında Vladimir Putin’in kalmaması gerektiği yolunda bir cümle sarf etti. Çabucak akabinde ABD’li ağızlar o kelamı tevile kalktılar. Meğer Biden’ın ağzından kaçırdığı, ülkesinin bu savaştan son beklentisinden öteki bir şey değildi.]

Müzakereler sürdüğüne ve taraflardan güya ihtilaf bir biçimde sona erebilecekmiş manasına çekilebilecek açıklamalar geldiğine nazaran, savaşın sonunun göründüğü niyetine kapılmak gerçek değil.

Keşke o denli olabilse.

Hatta savaş alanda bitse, iki taraf ateşkes ilan etse ve kan dökülmesine son verilse bile, bu savaşın geniş taraflarının mevzilerine çekilmesi ve her şeyin birinci Rus askerinin Ukrayna sonu içerisine girmesinden önceye dönmesi çok müşkül görünüyor.

İhtilaf muhakkak Ukrayna’yı aşan boyutlara çoktan ulaştı.

Türkiye açısından bugüne kadar sürdürülen savaşın bitirilmesine yardımcı olma eforu onurlu bir misyon. Bunun isminin ne olduğunun o kadar değeri yok. Hatta, dediğim üzere, bunun ‘garantör’ sıfatını haklı gösterecek bir pozisyon olmaması ülkemizin faydasınadır da. Türkiye’nin gayretleri ‘arabulma’ gayreti da değildir.

Bu türlü de kalmalı.

Nedense bizde ‘kalantor’ görünmeyi iyi bir şeymiş sananlar çıkabiliyor.

*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.

T24