Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), hayvanların korunması ve makus muamelenin önlenmesine yeni kriterler getirecek olan yasal düzenlemeyi TBMM’ye sunmaya hazırlanıyor.

Hayvanseverlerin uzun müddettir Meclis gündemine gelmesini beklediği düzenleme için parti idaresi TBMM tatile girmeden evvel yasalaştırma planı yapıyor.

Bu husustaki son kararın, önümüzdeki günlerde ilgili bakanlıkların iştiraki ile yapılacak uyum toplantısında nihaileşmesi bekleniyor. Başlangıçta “Hayvan Hakları Kanunu” olarak düşünülen yasa teklifi, mevcuttaki üzere “Hayvanları Muhafaza Kanunu” teklifi ismi altında Meclis’e sunulacak.

Türkiye’de Hayvanları Müdafaa Kanunu, 2004 yılında yürürlüğe girdi. Hayvanların, “eşya, mal” kapsamında değerlendirildiği mevcut maddede, hayvanlara karşı işlenen kabahatler, Kabahatler Kanunu çerçevesinde, hafif para cezasıyla cezalandırılıyor. Fakat mevcut düzenleme, cezaların caydırıcı olmaması, hayvanların “mal olarak” tanımlanması ve muhafazaya dönük tedbirler kâfi olmadığı gerekçesiyle kamuoyunda uzun müddettir eleştiriliyor.

Hayvanlara yönelik eziyet, makus muamelenin önlenmesi, hayvanların sokağa terk edilmesine karşı tedbirler alınmasına ait yeni bir yasal düzenleme yapılması konusunda TBMM’de siyasi partiler ortasında aslında bir uzlaşma var.

“Hayvan haklarının korunması ile hayvanlara eziyet ve makus muameleye karşı tedbirlerin belirlenmesi” emeliyle kurulan Meclis Araştırma Komitesi’nin Ekim 2019’da TBMM Başkanlığı’na sunduğu raporunda, parti ayrımı olmaksızın tüm üyeler, yeni bir yasal düzenleme yapılmasını önerdi.

Kurul raporunda, “Hayvan Hakları Yasası” ismi altında yeni bir yasal düzenleme yapılmasını ve hayvanlara karşı işlenen hataların Türk Ceza Kanunu kapsamına alınmasını da içeren yasal düzenleme teklifine de yer verildi.

Kurulun raporunu vermesinin akabinde, AKP komitenin tekliflerini de dikkate alarak yasa çalışması başlattı. Eski Küme Başkanvekili Hasret Güçlü’nün başkanlığında yürütülen çalışma kapsamında, ilgili bakanlıkların yanı sıra çok sayıda sivil toplum örgütünün de görüşlerine başvuruldu.

AKP’nin geçen Mart ayında yapılan kongresinden sonra Güçlü’nün Genel Lider Yardımcılığı’na getirilmesinin akabinde yasal düzenlemenin sorumluluğu, Güçlü’nün yerine gelen Küme Başkanvekili Yetenekli Ünal’a verildi.

AKP’nin 7 Haziran’da yapılan Merkez Yürütme Heyeti (MYK) toplantısında da yasa teklifi ile ilgili sunum yapıldı. Toplantıda Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, çalışmaların hızlandırılması talimatını verdi.

AKP kaynakları, yasa teklifinin Meclis tatile girmeden yasalaştırılmasının planlandığını belirtiyor. Fakat sonuncu kararın, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın başkanlığında ilgili bakanlıklar olan Tarım ve Orman, Adalet, İçişleri, Etraf ve Şehircilik bakanlıklarının iştiraki ile yapılması planlanan “koordinasyon toplantısı”nda nihaileşmesi bekleniyor.

‘Hayvan hakları’ yerine ‘koruma’

Yapılan birinci çalışmada, düzenlemenin “Hayvan Hakları Kanunu” ismi altında maddeleştirilmesi düşünülüyordu. Lakin bu mevzuda emsal düzenleme yapan ülkelerde, “hak” tabirinin kullanılmadığı; hayvanların “aklı, iradesi, kendisine verilen hakkı müdafaa yeteneği bulunmadığı” gerekçesiyle “koruma” tabirinde karar kılındı. Son anda bir değişiklik olmazsa, düzenlemenin “Hayvanları Müdafaa Kanunu” teklifi olarak Meclis’e sunulması planlanıyor.

Hayvana tecavüz hatasında ‘iftira’ tasası

Yapılacak düzenlemenin en hassas hususlarından birisini ise hayvanlara tecavüz cürümlerine karşı yaptırım hususu oluşturuyor. Yasa teklifinde yer alacak öteki düzenlemeler kıymetli ölçüde tamamlanmasına rağmen, hayvana tecavüz cürmüne yönelik cezai yaptırım konusunda daha titiz bir çalışma yürütüldüğü belirtiliyor. Bunun nedeni olarak ise düzenlemenin, ortalarında hasımlık olan şahıslarca “iftira” maksatlı kullanılmasının önlenmesi gösteriliyor ve “iki kişi ortasında hasımlık varsa, birisi kalkıp, ‘bu benim hayvanıma tecavüz etti’ diye iftira atabilir ve bunun sonucunda kan davasına götürecek büyük hengameler çıkabilir, bu ihbarlar nedeniyle davaların önü alınamaz” korkusu lisana getiriliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu düzenlemeyle ilgili dikkatli olunmasını isteyerek “İnsanlar ortasında hasımlık çıkarmayacak bir formül bulunması” uyarısı yaptığına dikkat çekiliyor.

Son biçimi verilmemekle birlikte, hayvanlara tecavüz kabahati bireyler tarafından şikayet edilebilecek. Bu bahisteki şikayetlerin Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesinde kurulacak bir üniteye yapılması seçeneği üzerinde duruluyor.

Şikayetlerin, bakanlık bünyesindeki ünitede ön değerlendirmeye tabi tutulduktan sonra dava açılmasına imkan tanınması, muhakkak durumlarda savcıların da resen harekete geçmesinin yolunun açılması düşünülüyor.

Düzenlemede neler var?

Yasa teklifinde yer alması planlanan öbür birtakım değerli düzenlemeler şöyle:

• Mevcut düzenlemede “mal, eşya” kapsamında bedellendirilen hayvanlar “canlı” olarak tanımlanıyor ve yaptırımlar da buna nazaran düzenleniyor.
• Mevcut maddedeki “süs hayvanları” sözü, yeni düzenlemede yer almayacak. Petshoplardan hayvan satışı yapılamayacak, bunun yerine hayvan edinmek isteyenler kataloglardan seçim yapabilecek.
• Hayvan kuşağını yok etme, öldürme, tecavüz, üzere her türlü makûs muamele, hayvanların dövüştürülmesi cürümleri TCK kapsamında mahpus cezası ile cezalandırılabilecek. Bir hayvan jenerasyonunu yok edecek formda avlananlara 5 yıldan 10 yıla kadar mahpus cezası öngörülüyor.
• Sokakta yaşayan hayvanların uyutulmasına son verilecek, bunun yerine üremelerinin engellenmesi için kısırlaştırma yoluna başvurulacak. Belediyelerin sorumluluklarının artırılarak, hayvanları muhafazaya yönelik kaynak ayırma yükümlülüğü getirilmesi planlanıyor. Bu bahiste merkezi idare tarafından belediyelere kaynak aktarılması ve kısırlaştırma sürecinden de sorumlu tutulması planlanıyor.
• Sahiplenilmiş hayvanların sokağa terk edilmesini engellemek için hayvanlara kimlik verilecek. Hayvanını sokağa terk edenlere ise para cezası verilecek. Bu kapsamda verilecek para cezasının 2 bin liradan az olmayacağı söz ediliyor.
• Mevcut maddede da var olan vilayet hayvan müdafaa şuraları daha fonksiyonel hale getirilecek. Hayvanları muhafaza konusundaki kararları alma, izleme misyonu olan vali başkanlığındaki müdafaa şuraları 3 ayda bir toplanacak.

T24