BİLGEHAN UÇAK

“Bekir Ağırdır, kitabını ‘değişimleri tahlil etmek’ üzerine oturtmuş. Temelde üç değişim görüyoruz: Yerkürenin ritmindeki değişim, gündelik hayatın ritmindeki değişim ve insan hareketlerindeki değişim. Çok kabaca söylersem, yerkürenin değişimi iklim probleminin yansıması. Gündelik hayatın değişimi ise, üretim araçlarıyla kurduğumuz alakaya bağlı. El tezgâhlarından internete geçtiğimizde ritim hiç olmadığı kadar hızlanıyor. İnsan hareketlerindeki değişimse küçüklü-büyüklü, keyfi ya da mecburi her manadaki göçleri kapsıyor. Bu değişimlerin üçü de iç içe, birebir anda yaşanıyor ve hepsi eşzamanlı olarak birbirinin sebebi ve sonucu…”

Bugün –29 Ekim– itibariyle Amerika’daki seçimlerin tamamlanmasına beş gün kaldı. Altı gün sonra Biden mi yoksa Trump mı kazanacak göreceğiz fakat “anket şirketlerinin ortalamasına” bakınca seçimden Biden’ın galip çıkacağını düşünebiliriz. Ama herkesin aklında tıpkı soru çengelleniyor: Anket şirketlerine ne kadar güvenilebilir? En somut örnek de Trump’ın başa geçtiği seçimdi, anketçiler kötü çuvallamıştı.

Anket şirketlerine güvenmek bizim ülkede de önemli bir sorun. Anketçileri, kimilerini tenzih ediyorum, ekseriyetle “gönüllerinden geçen” üstünden manipülasyon yaparken görüyoruz. Benim için bu anket şirketlerinin hepsi bir yana, KONDA bir yana. Seçim öncesi devirlerde de, öteki çeşitli vakitlerde da KONDA’nın yaptığı her açıklamayı çok önemsiyorum. KONDA, dünyayı bilemem ancak, Türkiye için bir referans kurumu.

KONDA deyince de aklımıza evvela iki isim geliyor: Tarhan Fazilet ve Bekir Ağırdır. Artık, sonda söyleyeceğimi en başta söyleyeyim: Bekir Ağırdır, neden gazete sayfalarından bu kadar uzakta fiyat kendini anlayamıyorum. Sistemli yazdığı bir devir oldu lakin çok kısa sürdü. Gerçi o, “yazarak değil konuşarak düşünen birisiyim,” (s. 14) diyor lakin kusursuz programı “Sayıların Dili” de son vakitlerde herkes üzere disiplini iyice kaybetti. Ben, Bekir Bey’in daha çok konuşmaya ve yazmaya zorlanması gerektiğini düşünüyorum.

KONDA Genel Müdürü olması, Bekir Ağırdır’ı birçok analistten ayrıştırıyor. “Varsayalım ki”, “tahminen şu kadar” üzere kalıpları mümkün mertebe kullanmadan somut bilgilerle yorum yapabilme bahtı var. Anketleri emniyetli olduğu için, anketleri baz alarak yaptığı yorumlar da fark yaratıyor. Söyleyeceği kelamı doğruluğu kuşku götürmeyen istatistikler ve saha çalışmalarıyla destekliyor.

Fikirlerini daha çok konuşarak aktarmayı seven bir yapıya sahip olsa da bu salgın bir işe yaradı ve Bekir Ağırdır’ın birinci kitabı Öyküsünü Arayan Gelecek, Doğan Kitap’tan çıktı. Editörlüğünü kıymetli Adalet Çavdar’ın yaptığı Öyküsünü Arayan Gelecek, güya Bekir Ağırdır’ın tek başına çektiği uzun bir TV programı üzere. Kitabı okurken, ister istemez kulağınıza Bekir Ağırdır’ın sesi geliyor. Konuşur üzere, daha doğrusu dertleşir üzere yazmış.

Ağırdır, kitabını “değişimleri tahlil etmek” üzerine oturtmuş. Temelde üç değişim görüyoruz: Yerkürenin ritmindeki değişim, gündelik hayatın ritmindeki değişim ve insan hareketlerindeki değişim. Çok kabaca söylersem, yerkürenin değişimi iklim sorununun yansıması. Gündelik hayatın değişimi ise, üretim araçlarıyla kurduğumuz münasebete bağlı. El tezgâhlarından internete geçtiğimizde ritim hiç olmadığı kadar hızlanıyor. İnsan hareketlerindeki değişimse küçüklü-büyüklü, keyfi ya da mecburi her manadaki göçleri kapsıyor. Bu değişimlerin üçü de iç içe, tıpkı anda yaşanıyor ve hepsi eşzamanlı olarak birbirinin sebebi ve sonucu.

Bekir Ağırdır, birinci kısımda bu değişimlerin hayatımızı nasıl değiştirdiğini anlamaya ve anlatmaya çalışıyor. Natürel her zamanki üzere somut istatistiklere başvurmayı da asla ihmal etmeden. Varoşlardaki lüks sitelerden cep telefonu muhafaza kılıflarına kadar değişimlerin hayatın her alanındaki yansımalarını bize gösteriyor. Bireylerle uğraşmadan, düşünmeye teşvik ederek. Kent denince dün ne anladığımız, bugün ne anlıyor olduğumuz, “şehrin” evrilmesi olası olan istikamet neresi, uzun uzun tartışıyor. Kesin ayrımlar yapmadan, kalın çizgiler çizmeden, o alışık olduğumuz mutedil ses tonuyla sıkıntıların üstüne baş yormaya davet ediyor.

Bu değişimler sırf bizi etkilemiyor. Fakat az fakat çok, dünyanın her alanında, herkes etkileniyor. AB’nin ekonomik ve siyasi krizi, Arap Baharı, devletlerarası yeni istikrarlar ve bütün dünyayı kasıp kavuran popülizm dalgası. “Özgürlük mü güvenlik mi” ya da “demokrasi mi refah mı” üzere dikotomileri de tabir yerindeyse duvara çarpıyor. Birbirine aksi görünen bu kavramların aslında bir bütünün iki eş kesimi olduğunu, özgürlüğün alanı genişledikçe güvenlik muhtaçlığının azalacağını görüyoruz. Demokrasi olmadan refah olamıyor zati.

Kitabın ikinci kısmında husus Türkiye… Ağırdır, Kürt probleminden yakın devir siyasetine, “üç Türkiye” kavramına ve toplum-devlet bağlantısına girişiyor. Suriyeliler, beyin göçü, tıkanan siyaset Ağırdır’ın gündeminde. Kkitabında her mevzuyu evvel problematize etmiş, sonra da kendi tahlil tekliflerini sıralamış.

Son kısımdaysa, Bekir Ağırdır’ın gelecek tahayyülünü okuyoruz. Kitabın ismindeki arayışa bir karşılık vermeye çalışıyor.

“Ortak ömrü sürdürmek, kendimize ortak bir yazgı çizebilmek için yeni bir mana dünyası inşa etmek zorundayız. Bunun birinci yolu da konuşabilmek, tartışabilmek lakin asıl kıymetlisi bu yolla mecburi yurttaşlıktan iradi yurttaşlığa, monolitik toplumdan demokratik, çoğulcu topluma dönüşümü sağlayacak bir mutabakat için efor sarf etmek. Lakin o vakit, her birimiz bu ülkede özgüvenle var kalabilir ve “Türkiye fikri”ni sürdürebiliriz. Fakat böylesi bir gayretle gelecek için bir kıssa yazabiliriz.” (s. 375)

Bekir Ağırdır’ın bilimden ve sanattan aldığı iyimserlik gücüyle bitireyim yazıyı. Olağan daha çok yazmasını ve konuşmasını umarak.

T24