BBC Bilim Muhabiri Jonathan Amos’un haberi
Fotoğrafta gördüğünüz ufak kaya modülü, aslında geleceğimize dair kıymetli bir ipucu.
Batı Antarktika açıklarında, okyanusun derinliklerinde kumlara gömülü halde bulunan bu kaya kesimi, bilim beşerlerine nazaran aslında burada olmamalıydı.
Bu yeşil damlataş, Antarktika boyunca yüzen bir buzdağı aracılığıyla kıta kıyılarından çok uzaklaşmış ve onu taşıyan buzdağından ayrılarak açık denizin derinliklerine gömülmüştü.
Bilim insanlarını asıl şaşırtan, taşın nereden geldiğiydi.
Araştırmacılar, Amundsen Denizi’nin tabanından bir sondaj gemisi ile üst çekilerek keşfedilen bu parçayı en son parmak izi teknolojileri ile incelediklerinde, bulunduğu noktadan 1300 km uzaklıktaki Ellsworth Dağları’ndan geldiğine dair güçlü bulgulara ulaştılar.
Antarktika’nın en yüksek sıradağı olan Ellsworth’un bir buz katmanının altında kıyıya taşınıp bir buzdağının içinde bu kadar uzağa götürülürken yok olmaması ihtimali çok düşüktü.
Pekala o vakit nasıl bu kadar uzağa seyahat etti?
Karşılığı 2019’da Milletlerarası Okyanus Keşif Programı (IODP) kapsamında Joides Resolution isimli geminin topladığı çökeltilerin tarihinde kapalı.
Bu kesimlerin tarihi, yaklaşık 3 milyon yıl öncesine, jeolojik olarak Pliyosen Çağı’nın ortalarına dayanıyor.
Bu devrin gezegenimizin tarihi açısından değeri büyük, zira günümüze çok büyük tesirler bıraktı.
Atmosfer, tarihte en son Orta Pliyosen Çağı periyodunda bugünküne yakın bir karbondiyoksit yoğunluğuna, yani milyonda 400 ppm’ye (milyonda bir birim) ulaşmıştı.
Birebir periyotta sıcaklıklar global olarak yaklaşık 2-3 derece artmış, deniz düzeyleri tahminen de bugünkü okyanus düzeyinin 10-20 metre üzerine çıkmıştı.
Bizim yeşil kaya kesimi da burada devreye giriyor.
Bahsettiğimiz Orta Pliyosen Çağı’na ilişkin deniz düzeyleri bize şunu gösteriyor: Batı Antarktika Buz Örtüsü’nün tamamı ya da kıymetli bir kısmı eriyerek yok oldu ve bu bölgelerde artık kocaman bir açık deniz yolu oluştu.
Bugün Antarktika haritalarına baktığınızda kelamını ettiğimiz görüntüyü göremezsiniz zira buz katmanları kesintisiz bir katı kütleyi andırıyor. Lakin etrafındaki buzlar yokmuş üzere hayal ettiğinizde, bir dizi büyük adadan oluşan dev bir takımada karşınıza çıkıyor.
Bilim insanları, kaya modülünün bu kadar kolay kıtadan ayrılarak yok olmadan uzaklara taşınmasına bu türlü açıklık getiriyor.
Ellsworth Dağları’ndaki bir buzuldan kopan buz modülü, yeşil ufak kaya modülünü alıyor, bulunduğu yerde bir buzul dağı üreten buz kesimi, kaya kesimini açık deniz boyunca yüzerek binlerce kilometre uzağa götürüp bırakıyor. Yıllar sonra Expedition 379 gemisi onu gün yüzüne çıkarıyor.
- Dünyanın en büyük buz dağı A68 ‘artık yok’
- İklim değişikliği nedir, global ısınmanın delili var mı?
Profesör Siddoway, “Elimizdeki bulgular buz katmanlarının ne kadar süratli yok olabileceği, tıpkı vakitte ne kadar çarçabuk tekrar oluşabileceğini gösteriyor” diyor.
Siddoway’e nazaran günümüzün iklim değişikliği modellemeleri üzerinden bu bulgulara yaklaşırsak, yeni bir Pliyosen Çağı’na giriyor olduğumuz fikri çıkabilir.
Siddoway, “Eğer global ısınma şimdiki süratle devam ederse, bu periyotta kalırız” diye konuşuyor.
Öte yandan kimse, Batı Antarktika Buz Örtüsü’nün yakın bir tarihte eriyerek yok olacağını düşünmüyor.
Bunun yanında bilim beşerlerine nazaran şayet iklim değişikliği krizinin önüne geçemezsek, kıtadaki buz örtüsünü yok edecek şartları da yaratmış olacağız.
T24
