İKSV, global ekolojik krize dikkat çeken kültür siyasetleri çalışmaları kapsamında hazırlanan “Ekolojik Dönüşüm için Kültür ve Sanat”  başlıklı dokuzuncu raporunda kültür-sanat dünyasında ekolojik dönüşüm üzerine bir tartışma alanı açmayı amaçladı. Raporda ayrıyeten, “Kültür-sanat kurumları için dönüşüm nerede başlayabilir?” sorusuna karşılık olabilecek birtakım somut teklifler de sunuldu. 

İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) kültür siyasetleri çalışmaları kapsamındaki dokuzuncu raporu, “Ekolojik Dönüşüm için Kültür ve Sanat” başlığıyla yayımlandı. Bahçeşehir Üniversitesi İktisadi, İdari ve Toplumsal Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hande Paker tarafından hazırlanan rapor, insanlığın en acil sıkıntılarından ekolojik krize dikkat çekerek kültür-sanat dünyasını husus üzerine birlikte düşünmeye ve tahlil sürecinin bir modülü olmaya davet ediyor.

Kültür-sanat alanının bağlantı gücünü ardına alarak kamuoyunda bir tartışma alanı açmayı hedefleyen rapor, ekolojik krizi toplumsal, politik, ekonomik ve kültürel taraflarıyla tartışıp sürdürülebilirliğin nasıl tesis edilebileceğini mercek altına alıyor. Kültür-sanat aktörlerine ekolojik meseleleri tüm boyutlarıyla değerlendirebilecekleri kapsamlı bir tahlil sunan raporun tıpkı derecede kıymetli başka bir maksadı ise, kültür-sanat aktörlerinin ekolojik dönüşüm için aksiyona geçmekte oynayabileceği aktif rolü vurgulamak.

İKSV Kültür Siyasetleri Çalışmaları Yöneticisi Hasret Ece raporla ilgili olarak, “2021 yılında, iklim müzakerelerinin yirmi altıncısı yaklaşırken, ekolojiyi gözeten bir dönüşümün gerçekleşmesi için yol hâlâ uzun. Yeniden de, yapılması gerekenler artık daha iyi biliniyor. Dünya’da ve Türkiye’de etraf hareketi ve yükselen genç sesler bunları tüm açıklığıyla ortaya koyuyor. Yaşadığımız gezegenin bugününü ve geleceğini tehdit eden ekolojik krize karşı değişim yolunda güçlü bir kelamı olan kültür-sanat dünyası, tıpkı vakitte kendi pratiklerini dönüştürme sorumluluğunu duyuyor. Bu nedenle, yaratıcı seslerin daha gür duyulacağı şartları sağlamak ve dönüşüme yardımcı olacak araçları sunmak, kültür siyasetlerinin en acil sıkıntılarından biri olarak karşımıza çıkıyor” dedi.

“Ekolojik kriz en yaşamsal sorun”

Raporu kaleme alan Doç. Dr. Hande Paker ise, “İçinde bulunduğumuz ekolojik kriz hem lokal hem global olarak deneyim ettiğimiz en yaşamsal sorun. İklim krizi bir yandan gezegenimizi tahrip ederken başka yandan toplumsal ve ekonomik eşitsizlikleri artırıyor. Krizi atlatabilmek için gereken dönüşüm iklim adaletiyle şekillenmiş siyasal ve kültürel bir eksen değişimi. Bu değişim için kültür sanat aktörlerinin devreye soktuğu çeşitli yeşil araçlar bir başlangıç yaratıyor. Dönüşüm hem kültür-sanat alanında hem de etraf hareketleri tarafından benimsenen yerele odaklanma, katılımcılık, ağ kurma üzere yeni pratiklerle güç kazanıyor ” yorumunda bulundu.

“Ekolojik Dönüşüm için Kültür ve Sanat” raporunun tamamı için

Raporda neler var?

Raporda sürdürülebilirlik kavramının ortaya çıkışı, yaygınlaşması ile farklı kullanım ve tezahürlerine ait tartışmalar, eleştirel bir perspektifle inceleniyor.

Hollanda ve İngiltere’den kurumlarla yürütülen saha araştırmasından yola çıkarak, kültür-sanat alanında ekolojik dönüşüm için yapılabilecekler ve iklim hareketinin bu yolda ilham verdiği yeni anlayışlar ve pratikler inceleniyor.

Raporda kültür-sanat aktörlerine somut adımlar, önlemler ve geliştirilmesi gereken siyasetlerle ilgili teklifler sunuluyor. Ekolojik dönüşüm yolunda birinci adımlarını atmak isteyen kültür-sanat aktörlerine başlangıçta yardımcı olabilecek bir diyagram ve yeşil araçlardan oluşan bir seçki sunuluyor.

Global seviyede ekolojik kriz ve dönüşüm sürecindeki kimi kıymetli tarihler bir vakit çizelgesinde listeleniyor.

Saha araştırmasında görüşülen kurumlar hakkında bilgiler ve ortalarındaki irtibatlar interaktif bir ağ haritasında gösteriliyor.

Ekolojiye dair raporda yer verilen çeşitli kavramların kısaca tanımlandığı bir kelamlık ise okuyucuya süratli bir kaynak oluşturmayı amaçlıyor.

Ekolojik dönüşümde kültür sanatın rolü

Raporda, kültür-sanat aktörlerinin ekolojik dönüşümde oynadığı roller, saha çalışmasının sonuçları ışığında bedellendiriliyor. Kültür ve sanatın sürdürülebilirlikle ilişkilendirilmesi iki ana boyut üzerinden tartışılıyor: alanın ekolojik ayak izini küçültmek ve yaratıcı sözün gücünü kullanarak ekolojik dönüşüm için geniş kitleleri harekete geçirecek yeni anlatılar oluşturmak.

Birinci boyut, kültür-sanat kesiminin kendi ekolojik ayak izini küçültmesiyle ilgili. Araştırma, pek çok kültür kurumu, sanatçı ve tasarımcının yeşil pratikler benimsemeyi önceliklendirdiğini gösteriyor.

İkinci boyut ise ekolojik dönüşümde yaratıcı sözün potansiyelini ilgilendiriyor. Pek çok kültür-sanat aktörü sanatın kıssa anlatıcılığını, yeni tahayyüller yaratma gücünü, yeni fikirler için alan açma yetisini ve kültürel dönüşümü başlatacak diyalogları kurma kapasitesini vurguluyor ve öykü anlatıcıları olarak kültür-sanatın bu dönüşümde daha önemli bir rol alması gerektiğini savunuyor. Raporun bu kısmında, içinde bulunduğumuz ekolojik kriz ve bilhassa de iklim değişikliği ile ilgili farkındalığı artırmak için sanatın ve sanatkarların büyük bir potansiyele sahip olduğu şu sözlerle öne çıkıyor: “Size öyküler anlatabilirler, gelecek için ihtimaller sunabilir, aklınıza ve kalbinize dokunabilirler; siz de değişim yaratmak için harekete geçebilirsiniz. Projeler, datalar, tablolar sizi aksiyona geçirmez. İnsan, kıssalarla harekete geçer.”[1]

Ekolojik krize kültür-sanat alanından karşılıklar aranırken, İKSV’nin kültür siyasetleri çalışmaları kapsamında bugüne dek odaklandığı iştirakçi yaklaşımlar, mahallî kültür siyasetleri, kültürel çoğulculuk üzere pek çok husus yine gündeme geliyor.

[1] Warming Up teşebbüsünden Matthea de Jong ile 11 Haziran 2020 tarihinde yapılan görüşmeden alıntılanmıştır.

T24