Eski ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Beyaz Saray’da vazife yaptığı periyoda ait anılarını kaleme aldığı kitapta, ABD Yöneticisi Donald Trump’ın “sevdiği diktatörleri kayırdığını” yazdı. Bolton, buna örnek olarak de Trump’ın Türkiye ve Çin’le ilgilerini gösterdi.
Salı günü satışa çıkacak “The Room Where It Happened” (Olayın Gerçekleştiği Oda), şimdi piyasaya çıkmadan amazon.com’da en çok sipariş edilen kitap oldu.
Kitabın içeriği ile ilgili Amerikan basınında çıkan haberlere nazaran Bolton, Trump’ın ABD’de görülmekte olan Halkbank davasına müdahale etme teşebbüslerinde bulunduğunu yazdı.
Bolton, Trump’ın bunu Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’dan gelen istek üzerine yaptığını tez ediyor.
New York Times gazetesi, Bolton’ın çeşitli hatalarla ilgili soruşturmaları durdurma konusunda Trump’ın ne kadar istekli olduğuna ve “Sevdiği diktatörleri zatî olarak kayırıyor” laflarına konum verdi.
Washington Post gazetesindeki haberde ise, kitapta Trump’ın Erdoğan’a yazdığı mektupla Halkbank davasından laf edilmeye başlandığı söz ediliyor.
Trump’ın Türkiye’nin Suriye’de Ekim 2019’daki Barış Pınarı Harekatı sonrası yazdığı mektupta Erdoğan’a yönelik kullandığı “Problemlerini çözmek için çok uğraştım” kelamları vurgulanıyor.
Washington Post, Bolton’ın kitabından şu paragrafı aktarıyor:
“Mayıs 2018’de Türk Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Trump’a, İran yaptırımlarını ihlal nedeniyle New York Güney Yeri Savcılığı tarafından soruşturulan bir Türk firmasının hatasız olduğunu tez eden kısa bir not gönderdi. Trump, Erdoğan’a bahisle ilgileneceğini, Güney Yeri savcılarının kendi adamları olmadığını, Obama’nın adamları olduğunu, onların alanını kendi adamları aldığında sorunun çözüleceğini söyledi.”
Bolton, Trump’ın Halkbank ile ilgili soruşturma sürecinde Türkiye lehine müdahale etmeye çalışmasından duyduğu rahatsızlığı Adalet Bakanı William Barr ile paylaştığını yazdı.
Trump ise Twitter’da paylaştığı bir bildiride, Bolton’ın kitabının “kötü tenkitler aldığını ve kendisini bed göstermeyi amaçlayan yalan ve uydurmalardan ibaret olduğunu” söyledi.
Pekala, Bolton’ın kitabında da ismi geçen Halkbank davası ile ilgili hangi gelişmeler yaşandı?
Halkbank hakkında, ABD’nin nükleer faaliyetleri nedeniyle İran’a uyguladığı yaptırımları deldiği gerekçesiyle ABD’de soruşturma açılmıştı.
ABD Adalet Bakanlığı, Ekim 2019’da Halkbank hakkında bir iddianame hazırlayarak dava sürecini başlattı.
Bloomberg haber ajansı da tıpkı ay yayımladığı bir haberde, Erdoğan’ın Halkbank hakkında açılan soruşturmayı tekraren gündeme getirmesinin akabinde Trump’ın da dava açılmasını engelleyecek bir muahedeye varılması için Adalet Bakanı Barr ve Kaynak Bakanı Steve Mnuchin’i görevlendirdiğini bildirmişti.
İran yaptırımlarının delinmesi ile ilgili olarak daha evvel de ABD’de eski Halkbank Umumî Yönetici Yardımcısı Mehmet Hakan Atilla yargılanmış ve 32 ay mahpus cezasına çarptırılmış, Atilla, tutuklu geçirdiği vadenin düşürülmesiyle Temmuz 2019’da özgür bırakılmıştı.
Halkbank’a hangi suçlamalar yöneltildi?
ABD’nin New York kentinde geçen yıl Ekim’de başlayan davada Halkbank, “ABD’nin İran’a yönelik yaptırımlarını delmekle” suçlanıyor.
New York Güney Yeri Savcılığı, “İran’a yönelik yaptırımların delinmesine yardımcı olduğu” gerekçesiyle Halkbank hakkında altı cürümden 45 sahifelik bir iddianame hazırladı. Bu suçlamalar arasında “dolandırıcılık” ve “kara para aklama” da bulunuyor.
Halkbank’ın, ABD’nin nükleer programı nedeniyle İran’a uyguladığı yaptırımların delinmesi maksadıyla yıllarca süren ve yekun boyutu milyarlarca dolara ulaşan bir sistemin kesimi olduğu tez edildi.
İran’a uygulanan ve ABD finans sistemine erişimini kısıtlayan yaptırımların farklı memleketlerde kurulan paravan şirketler üzerinden yapılan süreçlerle delindiği öne sürülüyor.
Ayrıyeten kurulduğu sav edilen sistemle, İran hükümetinin petrol ve doğalgaz satışlarından elde ettiği lakin yaptırımlar nedeniyle memleketine sokamadığı gelirin de başta altın olmak üzere çeşitli ticari süreçlerle İran’a aktarıldığı belirtiliyor.
İddianamede, Halkbank’ın aksiyonlarının Türk hükümetinin üst seviye isimleri tarafından desteklenip korunduğu da öne sürülüyor.
İran’a yasa dışı yollardan 20 milyar dolar aktarmakla suçlanan Halkbank, argümanları reddetti.
Dava ile ilgili son gelişme ne?
New York Güney Ortamı Birleşik Duruşması’nda devam eden Halkbank davasında bankanın avukatlarının, 9 Haziran’da yapılması planlanan ara duruşmanın 45 gün sonraya ertelenmesini istemesi üzerine, Hakim Richard Berman talebi kıymetlendirerek duruşmanın 30 Haziran’da yapılmasına hükmetti.
Berman daha evvel, eski Halkbank Umumî Yönetici Yardımcısı Mehmet Hakan Atilla’nın karar giydiği davaya da bakmıştı.
Voice of America (Amerika’nın Sesi) Türkçe Servisi’ndeki habere nazaran, Hakim Berman ara duruşmanın ertelenmesiyle ilgili kararın ayrıntılarını şöyle tabir etti:
“29 Mayıs 2020 tarihli savunma ve 1 Haziran 2020 tarihli savcılığın sunduğu dilekçelerdeki görüşlerine dayanarak duruşma şu kararları almıştır: 9 Haziran’da yapılacak ara duruşma 30 Haziran sabah saat 09.00’a ertelenmiştir. Şayet savunma hazırsa 30 Haziran’da yapılacak ara duruşmada, seri duruşmaların ne vakit başlayacağı konusunda bir tarih belirlenebilir. Duruşma, ara duruşmanın bir AT&T telekonferansı aracılığıyla yapılmasını öngörmektedir. Taraflar, konferans öncesi malumatları e-posta yoluyla alacaklardır. Halkın duruşmayı izlemesi için telekonferansa katılma hakkı vardır ve bu mevzuda haberlendirme konferanstan evvel yapılacaktır.”
30 Haziran’da yapılacak ara duruşmada Halkbank’ı avukatı Robert M. Cary temsil edecek.
Avukat Cary, Mayıs ayı ahir duruşmaya sunduğu dilekçede hakimin kendilerine 60 gün içerisinde müşterileriyle yüz yüze görüşmeyi önerdiğini belirterek, ”Devam eden Covid-19 buhranı nedeniyle son 60 gündür müvekkilimizle hiçbir görüşme talihimiz olmadı. Bugün itibarıyla, Türk vatandaşı olmayan insanların Türkiye’ye girişleri hala yasaklı bir durumdadır. Türk Hava Yolları milletlerarası tüm seferlerini iptal edilmiştir. Bu durumun önümüzdeki 45 gün içinde değişeceğini umut ediyoruz. 9 Haziran’da yapılacak ara duruşmanın 45 gün sonrasına ertelenmesini talep ediyoruz” demişti.
Davanın düşürülmesi ve reddi hakim talebi
Halkbank’ın avukatlarından Andrew Hruska, davaya bakan Hakim Richard Berman’a Kasım ayında bir mektup yazarak, bankanın suçlamalarla ilgili davaya katılma görüşünde olmadığını belirtmişti.
Avukat, duruşmanın yargılama salahiyeti olmadığını, bu nedenle davanın düşürülmesi ve reddi hakim talebine ait olarak Halkbank’ı hudutlu bir halde temsil etmesine müsaade verilmesini talep etmişti.
Reddi hakim talebinin münasebeti olarak, Yargıç Berman’ın, Reza Zarrab ve Mehmet Hakan Atilla’nın yargılandığı davalara bakması ve 2014’te İstanbul’da katıldığı bir sempozyumda “Türk hükümetini eleştiren açıklamalar yapmasını” göstermişti.
“ABD’nin Halkbank’ı yargılama salahiyeti olmaması” münasebeti ise bankanın ABD’de rastgele bir varlığı yahut faaliyeti olmaması üzerine temellendirilmişti.
Hakim Richard Berman Halkbank’ın avukatı aracılığıyla sonlu bir biçimde temsil edilme talebini reddetti.
Hakim, karara münasebet olarak, Halkbank’ın hatası kabul etmek ya da reddetmek için şimdiye kadar duruşmaya çıkmadığını, 22 Ekim’deki duruşmaya katılmak için gönderilen birinci duruşma celbine icabet etmediğini belirtti.
Halkbank’ın “bilerek ve isteyerek” duruşmanın birinci celbine itaatsizlik ettiği belirtildi. Buna karşın duruşma tarafından 2. bir celp gönderildiği ve Halkbank’ın 5 Kasım’da duruşma bulunmasının istendiği fakat Halkbank idaresinin bu davete da uymadığı kaydedildi.
Berman “Eğer Halkbank nahiye duruşmasının yargı salahiyetiyle ilgili talebine yönelik karar vermesini istiyorsa, bu ikilemi ortadan kaldırmak onun elinde. New York’a gelsin ve suçlamalara yanıtını versin ya da onun yanına yasal temsilcisi cevaplasın” dedi.
Katılmadığı duruşmalar için ceza talebi
ABD hükümeti, Ocak ayında, Halkbank’ın katılmayacağı her duruşma için başlangıçta günlük bir milyon dolar ceza ödemesini talep etti.
Birleşik hakime iletilen talepte bankanın katılmadığı her sonraki duruşma için bu cezanın iki katına çıkmasını istedi.
Halkbank ne diyor?
Hem Halkbank hem Türkiye, tüm tezleri reddediyor. Halkbank’tan Kamuyu Aydınlatma Platformu’na (KAP) yapılan açıklamada kelam konusu iddianamede yeni bir haber bulunmadığı, Hakan Atilla davasında gündeme gelen argümanların tekrarlandığı ve hususla ilgili bankanın tüm milletlerarası yasal haklarını kullanacağı belirtildi.
Halkbank açıklamasında, tezlerin Türkiye’nin Suriye’nin kuzeydoğusunda yürüttüğü Barış Pınarı Harekâtı’na karşılık olarak başlatılan yaptırımların bir kesimi olduğu da söz edildi ve “Söz konusu tezlere ait Bankamız masumiyetini ortaya koyan bağımsız inceleme sonuçlarının, kanıtları ile birlikte ABD Adalet Bakanlığı ile paylaşılmasına karşın iddianame hazırlanarak dava açılması manidardır” dendi.
Halkbank daha evvel, Hakan Atilla davası sürecinde yaptığı açıklamalarda ise İran’ın diğer memleketlere sattığı malların para aktarımını banka üzerinden aktarım ettiği tarafındaki savlara şöyle karşılık vermişti:
“İlgili periyoda ait yapılan kontrollerde dış ticaret süreçleri de dahil bankacılık hizmetlerimizin hiçbirisinde milletlerarası bankacılık kurallarına ve hukuka terslik tespit edilmemiştir. Rastgele bir devletle ilgili olarak mahiyeti müphem ve hukuksuz hiçbir ticari sürece taraf olunmamış, kaynağı ve mahiyeti müphem hiçbir aktarım süreci gerçekleştirilmemiştir.
Açıklamada bankanın “herhangi bir yasaklı tarafın, kişinin yahut mal ya da hizmetin dahil olduğu işlemlere” aracılık etmediği vurgulanmıştı.
Hakan Atilla davası
Resmi ismi “ABD, Mehmet Hakan Atilla’ya karşı” olan yargı süreci, 23 Mart 2017’de Atilla’nın Halkbank ismine hizmetli olarak ABD’nin New York’a girmesiyle başlamıştı. Atilla, dönüşte New York’taki JFK Havalimanı’nda gözaltına alınıp cezaevine gönderildi.
Davanın görülmesine New York’ta 27 Kasım 2017’de başlandı. Daha evvel savcılık makamıyla anlaşarak itirafçı olmayı kabul eden, İran’la altın ticaretinin Birleşik Arap Emirlikleri üzerinden yürütülmesinde kilit isim olan İran, Makedonya ve Türkiye vatandaşı iş adamı Reza Zarrab, Kasım’da tanık olarak kürsüde söz verdi. Hakan Atilla’nın tabiri ise 20 Aralık’ta sona erdi.
Davada biri Zarrab, gayrısı de Atilla olmak üzere iki tutuklu tanık yan aldı. Savcılığın son hazırladığı iddianamede ise Atilla’nın yanı sıra Zarrab ve eski Iktisat Bakanı Zafer Çağlayan’ın da bulunduğu yekun 9 bireye yönelik suçlamalar konum alıyordu.
Jüri, Atilla’yı 5 farklı unsurdan günahlı bulduğu kararını 3 Ocak 2018’de verdi.
Yargıç Richard Berman, duruşmaların sonucunda, 16 Mayıs 2018 Çarşamba günü New York’ta yapılan oturumda 32 aylık mahpus ve 500 dolarlık para cezasını açıkladı, Atilla’nın iyi halden ötürü erken tahliye edilebileceğini belirtti.
Atilla, tutuklu geçirdiği vadenin düşürülmesiyle Temmuz 2019’da bağımsız bırakıldı.
Atilla’nın avukatı Halil Uzun, Amerika’nın Sesi Türkçe Servisi’ne yaptığı açıklamada, müvekkilinin açtığı temyiz davasının devam ettiğini söyledi. Uzun, Atilla’nın Türkiye’ye dönmesinden sonra da davanın devam edeceğini belirtti.
Kaynak ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, Türkiye’ye dönüşünün akabinde Hakan Atilla’nın Borsa İstanbul Umum Yöneticisi olarak hizmete başlayacağını açıkladı.
‘Trump, Zarrab’a yönelik suçlamaların düşürülmesini istedi’
ABD Yöneticisi Donald Trump’ın, iki yıl evvel periyodun Dışişleri Bakanı Rex Tillerson’a, şahsî avukatı Rudy Guilani’nin müvekkili olan Istek Zarrab’a Adalet Bakanlığı’nın yönelttiği suçlamaları düşürmeye ikna etmeye çalıştığı belirtildi.
Bloomberg’in 2017’de Oval Ofis’te yapılan görüşmeyi bilen üç kimseye dayardırdığı haberine nazaran, Tillerson bunun devam eden bir soruşturmaya müdahale olacağını söyleyerek, Trump’ın talebini reddetti. Görüşmeye tanık olan sair şahısların de Trump’ın bu isteği önünde şoke oldukları kaydedildi.
Türkiye, İran ve Makedonya vatandaşı iş adamı Reza Zarrab, yargılama süreci başlamadan evvel savcılıkla anlaşarak hatasını kabul etmişti. Zarrab, davada sav makamı ismine tanıklık yaptı ve rastgele bir cezaya çarptırılmadı.
Hakim Berman, bu duruşmada lisana getirdiği sözlerinde Zarrab’ın tabirinin “inanılır” olduğunu ve “çoğunlukla çürütülemediğini aktardı.
Zarrab’ın savcılıkla yaptığı mutabakat kapsamında, ailesi ile birlikte Tanık Himaye Programı’na dahil edilme mümkünlüğünün da bulunduğu belirtilmişti.
Davanın Türkiye-ABD bağlantılarına tesiri
Halkbank davası, Türkiye ve ABD arasındaki alakaların gerilmesinde uzun devrandır büyük rol oynuyor.
Türkiye, davayı “açık bir kumpas” olarak nitelendiriyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2013’teki 17 ve 25 Aralık soruşturmalarını “tarihin en büyük tuzaklarından biri” olarak tanımlamış ve aynısının ABD’de tekrarlandığını söylemişti.
Eski Halkbank Umum Yönetici Yardımcısı Hakan Atilla hakkında mahpus cezasının açıklandığı gün, Türkiye Dışişleri Bakanlığı yazılı bir açıklama yayımladı. Açıklamada “Hakan Atilla suçsuzdur” denildi.
Bakanlık davanın delillerinin “FETÖ mensuplarınca” hazırlandığını argüman etti. Açıklamada “Dava sürecinde FETÖ mensuplarınca hazırlanan uydurma delillere ve yalan sözlere itibar edilmesi yargılamanın meşruiyetini ortadan kaldırmış, dava sürecinin güvenilirliğini ve inandırıcılığını yok etmiştir” tabiri kullanıldı.
T24
