İngiltere hükümeti, yaz periyodu bütçe güncellemesinde, Koronavirüs salgınının iktisattaki olumsuz tesirlerine karşı bir seri tedbir açıkladı.

Bunlara ek olarak 3 milyar sterlinlik bir “yeşil yatırım” programı da var.

Hükümetlerin Koronavirüs sonrası devirde etraf ve iklim meselelerini gözetecek biçimde ekonomiyi yine düzenlemeleri yanında giderek artan davetler karşılık buluyor mu? Bu paketler etraf ve iklim konusunda ne içeriyor?

Farklı boyutlarda olsa da tüm memleketleri tesiri altına alan Koronavirüs salgını yalnızca sıhhatte değil, iktisatta de büyük tahribata yol açtı.

Salgınla uğraş kapsamında uygulanan kısıtlamalar ekonomik faaliyeti etkiledi. Dünya umumunda on milyonlarca insan işini kaybetti.

Dünya Bankası, Koronavirüs salgını nedeniyle global iktisadın yüzde 5, kişi başı GSYH’nin de yüzde 6,2 azalacağını öngörüyor.

Milletlerarası Para Fonu (IMF) Covid-19 pandemisinin global iktisada maliyetini 12 trilyon dolar olarak hesaplıyor.

Birçok memlekette salgının ekonomik tesirlerine karşı çeşitli tedbirler alındı, kurtarma paketleri açıklandı.

Bunlar büyük şirketlerin kurtarılmasını içeren büyük meblağlardan, emekçilerin işten çıkarılmasının önüne geçmek üzere devletin patrona ödediği emekçi fiyatlarına kadar değişebiliyor.

Salgın sonrası ekonomik iyileşmeyi canlandırmak üzere açıklanan paketlerin, etraf ve teknolojik altyapının geliştirilmesi meselesine da yanıt verecek teşvikler içerdiği değerlendirmesi yapılıyor.

Çevreci kuruluşlar bu adımları olumlu karşılamakla birlikte kâfi bulmuyor.

Greenpeace’in Almanya başkanı Martin Kaiser, Almanya’nın 130 milyar euroluk 2. ekonomik teşvik paketinde çevreci teşebbüslere ayrılan 40 milyar euro için “Paris İklim Kontratı’nda belirlenen gayelere ulaşmak için gereken dönüşümü başlatacak kadar büyük değil” diyor.

Eski Birleşmiş Milletler Umum Sekreteri Ban Ki-moon Financial Times gazetesine yazdığı bir mektupta, dünya başkanlarının büyük ekonomik paketler açıkladıklarını, bu paketlerde yapılan tercihlerin gelecek yılları şekillendireceğini belirterek şu çağrıyı yapmıştı:

“Bu meselelere yanıt vermek için hükümetlerin elinde daha iyi bir fırsat olamaz… Yeşil istihdam, yenilenebilir güç ve pak teknolojiye öncelik verebilirler. Bu cins tedbirler birkaç kat ziyadesiyle maliyetini karşılayacaktır.”

Ban, birebir yazısında şu ihtarda bulundu:

“Bu fırsatı kaçırabiliriz. ABD ve Çin üzere memleketlerde hükümetler, çevresel dertlerle ilgili olarak uygulanan sınırlamaları buhran periyodunda kaldırdı; bunun devamı yahut eski yola geri dönmek felaket sonuçlar doğurur.”

Evet bugüne dek açıklanan ekonomik toparlanma paketleri etraf ve iklim meselelerine yanıt verecek tedbirler içeriyor mu?

Paketlerde iklim ve etraf için ne var?

Bloomberg’de taraf alan bir habere nazaran, Haziran ayı başında dünyanın en büyük 50 iktisadı, Koronavirüs salgınından etkilenen ekonomiyi düze çıkarmak için açıkladıkları paketlerde 18 milyar doları karbon salımını azaltacak girişimlere ayırmış.

Bunlar arasında binaların yalıtılması ile güç tasarrufu sağlanması, sürdürülebilir tarım üzere adımlar var.

Lakin bu devletlerin ekonomiyi canlandırmak üzere açıkladıkları paketlerin yekunu 12 trilyon doları buluyor.

Yani etraf ve iklim girişimleri için ayrılan para, yekunun yalnızca yüzde 0,2’sine denk düşüyor.

İngiltere’nin ‘yeşil yatırım’ paketi ne içeriyor?

Hükümetin daha evvel açıkladığı ekonomik destek paketlerine ek olarak Başbakan Boris Johnson, Haziran ayı ahir, salgın sonrası ekonomik iyileşme için 5 milyar sterlinlik altyapı paketi açıkladı.

Başbakan, İngiltere’de altyapı girişimlerinin hızlandırılacağını, yeni mektep, hastane, konut inşaatı, etraf dostu otobüslere ve internet altyapısına yatırım yapılacağını belirtti.

Maliye Bakanı Rishi Sunak ise Çarşamba günü açıkladığı yaz devri olağan bütçe güncellemesinde, Ocak ayına dek istihdamı himaye maksadıyla patronlara teşvik ödenmesi, turizmi canlandırmak için KDV’nin bu dalda yüzde 20’den 5’e düşürülmesi, gençlerin uzun periyotlu işsizlik sıkıntısına karşı staj ve eğitim imkanları üzere teşviklerin yanı sıra, “yeşil yatırım” yahut “çevre dostu ekonomik iyileşme paketi” isimleriyle anılan 3 milyar sterlinlik paketi açıkladı.

Karbon salımını azaltmayı hedefleyen pakette, konutlarda güç tasarrufu maksatlı yalıtım ve çift cam üzere girişimlere 2 milyar sterlin ayrılacak.

Bunun için konut başına 5 bin sterline kadar karşılıksız yardım yapılması öngörülüyor.

Mektep, hastane üzere kamu binalarının yalıtımı için de 1 milyar sterlin ayrıldı.

İngiltere, geçen yıl 2050’de karbon salımını sıfıra düşürme maksadı koymuştu.

Ayrıyeten bu cins girişimlerde çalışmak üzere yeni istihdam yaratılması da hedefleniyor.

Ekonomistler ve muhalefet partileri, hükümetin istihdam kaybını önlemek için uyguladığı ve 10 milyona yakın insanın yararlandığı kısa çalışma ödeneğinin Ekim ayında son bulmasının akabinde çok sayıda kişinin işsiz kalacağı tasasını lisana getirmişti.

• Hangi devletlerde ne tıp ekonomik destek paketleri açıklandı?

Yeşil İstihdam Programı ile ağaç dikimi, nehirlerin temizlenmesi üzere çalışmalar için çevreci kuruluşlara 40 milyon sterlin ödenmesi ve 5 bin istihdam yaratılması hedefleniyor.

Gelgelelim birçok kesim paketi olumlu karşılamakla birlikte, ehil bulmuyor.

Başkaca iktidardaki Muhafazakar Parti’nin 2019 seçim bildirgesinde, kamu binalarının ve konutların yalıtımı için 9,2 milyar sterlin yatırım ve bununla 100 bin istihdam yaratılması vaadinde bulunulmuştu.

İngiltere’nin iklim siyasetlerini şekillendirmek maksadıyla nüfusunu temsilen seçilen 108 üyeli İklim Meclisi’nin raporu ve kamuoyu yoklamaları, halkın çevreci tedbirlere tartı veren bir ekonomik iyileşmeden yana olduğunu gösteriyor.

Greenpeace İngiltere bürosu, Maliye Bakanı’nın bütçe açıklaması öncesinde Parlamento civarındaki yol tabelasına “yeşil iyileşme” yazısı yazdı.

Örgüt başkaca bir imza kampanyası düzenleyerek yeşil ve arı ulaşım, konutların yalıtılması, yenilenebilir güç ve tabiata yatırım yoluyla 1,8 milyon istihdam yaratılması davetinde bulundu.

Almanya’dan 40 milyar euroluk paket

Almanya’da Mart ayındaki 750 milyar euroluk pakete ek olarak Haziran ayı başında açıklanan 130 milyar euroluk ekonomik teşvik paketinin 40 milyarlık kısmı etraf dostu teşebbüslere, kamu taşımacılığı, elektrikli araçlar, yenilenebilir güç üzere sahalara desteği kapsıyor.

2008 buhranı sonrasındaki paketin bilakis, otomotiv dalına yalnızca elektrikli ve hibrid araçlar için teşvik ödeneceği açıklandı.

Paket, elektrikli otomobillerin üretimi ve satışı için 8 milyar euro destek içeriyor. Araç başına 9 bin euro teşvik ile Almanya Avrupa’da bu bahiste en büyük desteği sunuyor.

Bu teşvik sayesinde Almanya’da elektrikli araçların satışının bu yıl geçen yıla kıyasla yüzde 23 artması bekleniyor.

Nükleer güç santrallerini yavaş yavaş kapatmayı planlayan Almanya’nın, yenilenebilir güce odaklanmak istediği, lakin devlette ağır güç tasarrufu ile imalat sanayiinin tartısı ve otomotiv kolunun istihdam ve ihracatta oynadığı rolü de gözetmek zorunda olduğu değerlendirmeleri yapılıyor.

Fakat Almanya’nın açıkladığı paketin yaklaşık üçte birini oluşturması bakımından yeşil teşebbüsler memleketteki Yeşil Parti önderi Annalena Baerbock tarafından da “korktuğumuzdan daha iyi” kelamlarıyla karşılandı.

Etraf örgütü Greenpeace’in Almanya başkanı Martin Kaiser de “güzel bir sürpriz oldu” dedi.

Kaiser şöyle devam etti: “Paranın ölçüsü, Paris İklim Kontratı’nda belirlenen amaçlara ulaşmak için gereken dönüşümü başlatacak kadar büyük değil. Ancak topluluğun yeşile yöneldiğinin açık bir göstergesi.”

Öte yandan kimi çelişkilere de işaret ediliyor. Örneğin uçakların karbon salımını yüzde 30 seviyesinde azaltmak için 1 milyar euroluk bir yatırım planlanırken, Lufthansa havayolları için daha evvel açıklanan 9 milyar euroluk kurtarma paketinde rastgele bir çevreci tatbike geçilmesi üzere bir koşul konmamıştı.

Bloomberg haberine nazaran, hükümet yeşil hidrojenin endüstride daha yaygın tasarrufuna ehemmiyet veriyor. 2040’a kadar 15 gigawatt nezih hidrojen kapasitesi yaratılması için 9 milyar euro yatırım planlanıyor.

Yenilenebilir güç kullanarak sudaki hidrojeni ayrıştırma yoluyla üretilen yeşil hidrojen, şimdi ticari olarak yaygın kullanılabilecek seviyede üretilmiyor.

AB Komitesi’nden ‘Yeşil Sözleşme’ önerisi

Avrupa Birliği (AB) Komitesi, Avrupa iktisadının toparlanmasının, “yeşil” bir modelle mümkün olduğunu düşünüyor.

Bu emelle AB Etraf Komiseri Frans Timmermans tarafından, “Yeşil Sözleşme” (Green Deal) önerisi gündeme getirildi.

Yeşil Muahede kapsamında, araba sanayisi için esnek emisyon standartları kaldırılacak, kömür yakıtlı elektrik santralleri kapatılacak.

AB, yeni süreçte azık üretiminde biyolojik çeşitlilik ve sürdürülebilirlik konusunda geniş bir teklif sunuyor. Organik tarımın üleşi, 10 yılda iki katına çıkarılacak. Önümüzdeki 10 yıl içinde Avrupa’da 3 milyar yeni ağaç dikilecek.

Hayvanlarda antibiyotik tasarrufu en az yarı yarıya azaltılacak. Hava, toprak ve su kirliliği için katı tedbirler hayata geçirilecek. Organik tarımla uğraşan çiftçiler sübvansiyonlarla desteklenecek.

Mayıs ayında gündeme gelen AB planı, konutlarda güç aktifliğinin ve etraf dostu ısıtma sistemlerinin yaygınlaşması için 91 milyar euro, yenilenebilir güç için 25 milyar euro, etraf dostu arabalar için 20 milyar euroluk 2-5 yıllık paketler içermeyi öngörüyor.

Karbondioksit salımını sıfıra indiren trenler için 60 milyar euro ayrılması ve yakıt olarak kullanılmak üzere 1 milyon ton pak hidrojen üretimi öngörülüyor.

Gayri devletlerde durum ne?

Güney Kore’de “Yeşil Yeni Sözleşme” isimli programla iklim değişikliği konusunda tedbirler alınması, sera gazı salımının azaltılması, yeşil ortamlara yatırımla istihdam sağlanması öngörülüyor.

ABD Donald Trump idaresi ile Paris İklim Ahdi’nden çekilip etraf sorumluluklarını zati ötelemişti.

Trump’ın Mart ayında açıkladığı 2 trilyon dolarlık ekonomik teşvik paketiyle ilgili olarak Fortune mecmuası “yeşil değil, lakin yararı olur” değerlendirmesi yapmıştı.

En büyük kirletici olarak görülen Çin’in de kömüre dayalı güç kullanan endüstrisiyle, Ahit yeterince karbondioksit (CO2) salımını azaltma vaadini mekanına getiremeyeceği bedellendiriliyor.

Çin 2020 sonuna dek CO2 salımını 2005’teki seviyeye orantıyla yüzde 40-45 seviyesinde azaltacağını söylemişti.

Geçen yıl sonlarında bu amaca yaklaşmıştı. Ama salgının bilhassa karbon-yoğunluğu az hizmetler bölümünde yarattığı ekonomik tahribat nedeniyle bu gayeye varması güç görülüyor.

Chatham House’da Haziran’da yayınlanan bir değerlendirmede, Çin hükümetinde tartışmaların “yeni altyapı” planı üzerinde ağırlaştığı ve devlet içi ekonomik büyüme ve istihdama odaklandığı belirtiliyor.

Öncelik verilen 7 altyapı girişimi 5G, yüksek voltaj elektrik santralleri, kent içi ulaşım, elektrikli araba şarj istasyonları, büyük done merkezleri, yapay zeka ve sanayi interneti olarak sıralanıyor.

Lakin Ulusal Güç Yönetimi’nin de eşzamanlı olarak, kömürle çalışan yeni termik santraller kurulmasını onayladığı belirtiliyor.

T24