Berlin

Berlin’in en ünlü meydanlarından Alexanderplatz’dan yola çıkıp televizyon kulesini geride bırakırken, Berlin’in hoş yapılarını izlemek, tarihte vahim acıları da büyük sevinçleri de yaşamış bu kenti bir sefer daha gözlemek beşere çok şey düşündürüyor. Yağmur tesiriyle geceye gerçek boşalmış sokakları geçerken, taksinin aldığı virajlarla birlikte giderek Türkçe tabelalar artıyor. Göze çarpan bir manav tezgahı, inhisar market, telefon direklerinde Türkçe isimli adaylar. Kreuzberg’deyiz. 

Natürel Kreuzberg dediğimiz yer kocaman bir bölge. Taksi üçümüzü Oranienstraße’de indiriyor. Alexanderplatz’de bıraktığımızdan apayrı bir toplumsal çehre. Kafe ve barların önüne atılmış masalar, her masada konuşulan farklı lisanlar, farklı ülkelerden beşerler, çeşitli lisanlarda tabelalar. Bursa Restoran’ın içindeki büyük televizyondan yanımdakilere pek muhakkak etmeden Fenerbahçe-Giresunspor maçının skoruna bakıp, sonra karşıya geçerek çiseleyen yağmurdan buluşma yerimiz olan Cafe Alibi’ye sığınıyorum. Meslek büyüğüm Fulya Canşen, bana buranın ne kadar eski bir yer olduğundan kelam ediyor. 31 yıllık yer, benden zati eski, Berlin Duvarı’ndan da eski bir kafe. Biz oturduktan kısa mühlet sonra evvel Halkçı Devrimci Birliği Berlin Lideri Ahmet İyidirli giriyor, ondan birkaç dakika sonra da Toplumsal Demokrat Parti’den Belediye Meclisi adayı Sevim Aydın. 

Sevim Aydın bütün gün kapı kapı Kreuzberg’i gezip seçmenle konuşmuş, yüzünde başarılı geçmiş bir günün tatmin dolu yorgunluğu var. Onlar Fulya’yla söyleşisine hazırlanırken, biz de İyidirli ile muhabbete dalıyoruz. Memleket problemlerine kaygılı iki Türk, Beyoğlu’nda da Kreuzberg’de de Tayland’da da buluşsa konular birinci başta değişmiyor; Erdoğan, muhalefet, Cumhuriyet Gazetesi’nin eski durumu, Cumhuriyet Gazetesi’nin şimdiki durumu, solculuk, Ankara-dünya çizgisi, Özal, Atatürk ve fazlası. Bunları büyük bir heyecanla konuştuktan sonra, İyidirli ile asıl buluşma sebebimiz olan Almanya’daki Türkler başlığına dönüyorum.

Almanya’da Türklerin sandığa gitme oranı çok az, bunun nedenini soruyorum İyidirli’ye.

İyidirli’nin kelam ettiği birinci şey Almanya’daki Türklerin yaşadığı hayal kırıklıkları. Buradaki Türklere siyasetçiler tarafından verilen kelamların tutulmadığını tabir eden İyidirli, son on-on beş yıl içerisinde bilhassa AKP ve Erdoğan grubunun buradaki seçmene müdahalesinin önemli düzeylerde olduğunu söylüyor. İyidirli, AKP’nin bir taraftan da buradakilerin oyunu kendisine kazanma ve Almanya’da baskı faktörü oluşturmak gayesi olduğunu söylüyor, akabinde şöyle devam ediyor:

“Bunun yanında bilhassa büyük kentlerde uzun yıllardır işsiz kalmış hatta nesilden nesle işsizliğin geçtiği, büyük oranda toplumsal yardımla yaşamak zorunda kalan, belirli bir formda kendilerini bu yaşama da alıştırmış, angaje etmiş olan insanların oluşturduğu bir kitle var. -Kesin sayılar elde yok ancak yüzde 20-30 olabilir- Bunun getirdiği toplumsal hayattan, siyasal ömürde kopma var burada. Vakit içerisinde bu sorun birikip derinleşmiş durumda.”

• O vakit buradaki bir seçmen için Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın söyledikleri hala tesirli mi? 

“Belli bir kesimde muhakkak tesiri var.”

• Ne kadar dersiniz bu kesim?

“Özellikle yalnızca Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olanlar, zati oy sonuçlarında bunu görüyoruz. Burada yetişen, birinci lisanı Almanca olan Türklerde o kadar tesirleri yok fakat belirli bir kesimde var. Bir de yıllar uzunluğu burada hem dışlanmış hem de dışlanmış olma psikolojisinde yaşayan insanların bir ruh hali var. Bunu Türkiye’dekiler çok ağır kullanıyorlar. Ve o yüzden de bunlar uygunca buradaki sistemden kopuyorlar. Sistem ile tek bağları toplumsal sistemden faydalanmakla hudutlu kalıyor.”

İyidirli, bir küme Türkün de kendilerine haksızlık yapıldığını düşündüğü için sandığa gitmediğini, bir kümenin ise seçimlere büsbütün ilgisiz olduğunu tabir etti. HDB Berlin Lideri, sistemden böylesine kopmuş insanların yalnızca azınlık kümelerinde değil, Almanlar ortasında da olduğunu vurguluyor. Tahminen de seçime ilgisizlik, bu kümenin büyüdüğüne dair bir işarettir diye düşünüyorum.

“Türkler açısından olay şu, bir yandan belirli haksızlıkların aşılması, belirli sorunların çözülmesini istiyorlar. Sistemde daha çok insan yerine konmak, onurlandırılmak, hisse almak istiyorlar” diyen İyidirli, bu sefer de çuvaldızı Türklere batırıyor; “O vakit faal olman lazım. Toplumsal azınlıklar haklarını genişletmek için daha faal olurlar, daha atak olurlar. Azınlıklar birçok ülke de kabul edilmek için daha girgin siyaset yaparlar, daha atak olurlar ancak bizim kesimde bilhassa kümesinde eğitim seviyesi düşük olan, sisteme daha az katılabilen, o yüzden de maddi imkanları sonlu olan kümelere sahip azınlıklarda bilakis de işleyebiliyor.”

Kaan Kurtuluş ve Ahmet İyidirli (sağda)

İyidirli bu bahse çok hakim, hararetle anlatıyor, siyasalların bir kısmının Türkleri ciddiye almamasının da sebebinin iştirak göstermemelerinden olduğunu belirtiyor. İyidirli, Kreuzberg’de Türklerin seçim sonucunu değiştirebilecek tesirde olduğunu, fakat sandığa gitmedikleri için etkisiz kaldıklarını vurguluyor:

“Özellikle Türkiye’den gelen göçmenler seçimlerde etkin olsa, illa blok halinde hareket etmeleri kaide değil zati mümkün de değil bu türlü bir şey, burada birçok seçim bölgesinde sonuç değişir. En az 20 seçim bölgesinde seçim sonuçları yüzde 3-5 ile belirleniyor. Bu bölgelerin hepsinde yüzde 3-5 göçmen seçmen var. Sonucu değiştirebilecek durumdalar, kendi adaylarını seçtiremezler ancak A’dan seçim sonucunun B’ye geçmesini sağlayabilirler. Bu şuurun olması gerekiyor azınlıklarda. Bu bilince sahip olduğunuzda ve adaylara, partilere faal olarak olayın içinde, piyasada olduğunuzu gösterdiğiniz vakit sizin taleplerinizi ciddiye almak zorundalar.”

Muhabbet yoğunlaştıkça, bu sefer Türkiye’de yıllardır konuşulan şeyi soruyorum İyidirli’ye: “Almanya’daki Türkler neden Almanya’da sol partiye, Türkiye’de muhafazakarlara oy veriyor?”

İyidirli çabucak “Sola değil, toplumsal demokratlara veriyorlar” diye düzeltiyor beni ve olaya farklı bir açıdan, “Bu durumdan Türkiye’deki partilerin çıkarması gereken dersler var” diyerek yaklaşıyor:

“Aradan geçen vakit içerisinde Türk çalışanları, buradaki Türkler toplumsal devletin ehemmiyetini, onlara getirdiği şeyleri gördüler. Hastalık sigortalarının kalitesi, emeklilik sigortası, iş yeri garantileri, personellerin hakları, sendikal uğraşın önemi… yani bunların getirisini maddi olarak yaşadılar ve bunlardan faydalandılar. Bundan ötürü yani toplumsal devlete olan ihtiyaçtan ötürü, onu müdafaa fikrinden ötürü sol partilere bilhassa toplumsal demokrasiye oy verdiler. Hristiyan demokratlar yahut hür demokratlar habire her şeyi özelleştirelim, devletin tesirini azaltalım dedikleri sürece toplumun zayıf kesitleri haklı olarak korkuyorlar, korkmakta da haklılar. Türklerin davranışı da o yüzden. Buradan şöyle bir sonuç çıkarılabilir, Türkiye’deki toplumsal demokratların, toplumsal devletin hayata geçirilmesi olayına daha fazla tartı vermeleri lazım. Yani toplumsal siyaset açısından sağ görüşlere sahip olan insanların da oyunu alabilmek toplumsal devletten geçiyor.”

İyidirli’ye nazaran göç eden kuşağın SPD’ye ve bilhassa eski önderlerden Willy Brandt’a da özel bir sempatisi var.

Kayıtı kapattıktan sonra da devam ediyor muhabbet. Siyasi muhabbetler üzerine İyidirli geçen sene yitirdiğimiz Timur Selçuk’u anıyor, ben de onun üzerine Fikret Kızılok’un bir modülünü hatırlatıyorum ona. Masada konuşulan bahis ne kadar ağırlaşırsa ağırlaşsın, gülüşünü kaybetmiyor.

Vedalaştıktan sonra tekrar sokağa çıktığımızda “sanki Türkiye’deyiz” hissiyatı dönüyor. Melek Pastanesi, Adana Grillhaus. Sokak hafta içi saat geç olmasına karşın hala cıvıl cıvıl. Arkadaşım bir müddettir Türkiye’den uzakta, köfteciyi görünce dayanamıyor. İçeri giriyoruz, ızgaradaki abi de Türk. Elimizde köfteler, sapağı dönünce Kreuzberg Merkez yazılı dev bir geçit. Türk kültürünün buradaki tesiri tezlere mevzu olur. Bakalım bu kültürü taşıyan Türkler, bu kere sandığa gidip pazar günkü seçimin bahtını belirleyebilecek mi. 

T24