BBC İzleme Servisi, Libya’daki iç savaş ve sonrasındaki geçiş sürecinde en kıymetli aktörlerden biri olan Türkiye’nin, 24 Aralık’ta yapılması planlanan seçimlere yaklaşımını kıymetlendiren bir makale yayımladı.

Ülkenin doğusundaki üssünden Rusya, Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve Fransa’nın da takviyesini alarak Trablus’taki hükümete karşı savaş başlatan General Halife Hafter’in ilerleyişi, Türkiye’nin Trablus hükümetine yardıma başlamasıyla durmuş; ateşkes muahedesi Ekim ayında ülkenin geçiş sürecine girmesinin önünü açmıştı.

Bu süreçte süreksiz bir Ulusal Birlik Hükümeti ve Başkanlık Kurulu oluşturuldu. Lakin ülkenin doğusundaki Tobruk’ta yer alan Temsilciler Meclisi ile Trablus hükümeti ortasında ikilik devam ediyor.

BBC İzleme Servisi’nin haberine nazaran Türkiye, bu etapta askeri tartısını ve aktifliği siyasi alanda kullanmak için çalıştı.

Bugün Libya’da, Birleşmiş Milletler (BM) öncülüğünde imzalanan ateşkes muahedesine karşıt biçimde çok sayıda yabancı asker ve milis gücü bulunuyor. Türk askeri de Libya’daki yabancı güçlerden biri.

Türkiye’nin ülkede yalnızca askeri değil; geniş kapsamlı ekonomik çıkarları ve planları da var.

Rusya’nın paralı askerleriyle birlikte BAE ve Mısır’ın dayanağıyla Afrika’dan gelen milis güçlerin de hâlâ silahlı güç olarak bulunduğu ülkede, belirlenen seçim tarihine iki hafta kala karmaşa devam ediyor.

Seçimlerin ertelenmesi daveti

Trablus’ta bir basın toplantısı düzenleyen Konsey’in ikinci lider yardımcısı Omar Bushah, seçimlerde liste yoluna gidilmesini; Lider, iki yardımcısı ve başbakanın listede yer almasını; bu değişikliğin yapılabilmesi için de seçimin şubat ayına ertelenmesini talep ettiklerini duyurdu:

“Şu anki haliyle seçimler, seçim kurulunun karşılaştığı problemler ve tartışmalı isimlerin lider aday olması sebebiyle zati ertelenmeye hakikat gidiyor olabilir.”

Seçimlerde Libya’nın devrik önderi Muammer Kaddafi’nin oğlu Seyfülislam Kaddafi ve Halife Hafter de başkanlığa aday.

Bu açıklamadan bir gün evvel de Tobruk’taki parlamento, seçim sürecinde karşılaşılan maniler ve zorlukları çalışmak üzere bir komite kurduğunu açıklamıştı. Tobruk meclisindeki vekillerin seçim sürecindeki rüşvet, insan kayırma, baskı ve zorbalıklarla ilgili raporları olduğu biliniyor.

Son periyotta başkanlık seçimlerine adaylık kriterleri ve seçim tarihiyle ilgili tartışmalar ağırlaştı.

• Libya’da Muammer Kaddafi’nin oğlu Seyfülislam Kaddafi, cumhurbaşkanlığına aday oldu
• Libya’da General Halife Hafter, seçimlere girebilmek için askeri vazifelerini bıraktı

Halife Hafter, 16 Kasım’da adaylığını açıkladı

Türkiye’nin Libya’daki seçimlere yaklaşımı

Kasım 2019’da BM’nin legal kabul ettiği Trablus hükümetiyle bir askeri ve güvenlik işbirliği mutabakatı imzalayan Ankara, askeri dayanağına muahedenin çabucak akabinde , Ocak 2020’de başlamıştı. Bu takviye, Haziran 2020’de Hafter’in Trablus kuşatmasını sonlandırıp geri çekilmesiyle sonuçlandı.

Ankara ile Trablus ortasında Doğu Akdeniz’deki deniz yetki alanlarını belirleyen bir muahede da imzalandı. Bu mutabakat, bölgedeki öteki ülkelerin işbirliğine karşı iki ülkenin yakın işbirliği içinde olduğunun da en büyük göstergesi.

Bu mutabakatlarla Türkiye, halihazırda problemli bağlara sahip olduğu Mısır ve BAE ile bir de Libya’daki iç savaşta karşı karşıya gelmiş oldu.

Eğitim ve danışmanlık olarak açıklanan faaliyetler için hâlâ Libya’da bulunan Türk askerlerinin ana karargâhı da Misrata’daki donanma üssü ve Vatiyye Hava Üssü oldu. O denli ki Misrata ile İzmir ortasında 25 yıl sonra gemi seferleri de bu ay yapılmaya başladı.

BM’nin ülkedeki yabancı güçlerin çekilmesi davetlerine ise Ankara, Rusya ve BAE dayanaklı güçler çekilmediği sürece çekilmeyeceği biçiminde cevap veriyor. Ankara, başkalarından farklı olarak Türk askerinin Trablus hükümetiyle imzalanan yasal bir muahede çerçevesinde ülkede olduğunun da altını çiziyor.

Libya hükümeti ise geçiş sürecinde tüm yabancı askerlerin ülkeden çekilmesi için attığı adımları hızlandırmış görünüyor. Ateşkese de birinci basamakta karar veren, iç savaştaki tarafların silahlı güçlerinden beşer komutanın bulunduğu Ortak Askeri Kurul, 2 Aralık’ta Türkiye’ye; oradan da Rusya’ya giderek yabancı güçlerin ülkeden çekilmesi konusunu görüştü.

Lakin bir çıkmaza girmiş üzere görünen bu mevzu, Libya’nın geleceği üzerinde bir soru işaret olmaya devam ediyor.

Türkiye seçimde kimi destekleyecek?

Türkiye, diplomatik teamüllere de uygun olarak, seçimde rastgele bir adaydan yana açıkça taraf olmadı.

Lakin iç savaşta karşı tarafta yer alan Halife Hafter’in adaylığına “meşru olmadığı gerekçesiyle” karşı çıktığı biliniyor. Ankara’nın mevcut Trablus hükümeti Başbakanı Abulhamid Dibeybe ile de çok yakın bağları var. Misrata’dan gelen iş insanı Dibeybe de başkanlığa aday.

BBC İzleme Servisi’nin haberine nazaran Libya’da hükümete muhalif yayın organları, Dibeybe’nin kardeşi Ali Dibeybe’nin de Türkiye’den yayın yapan bir Libya televizyon kanalının sahibi olduğunu yazdı. Dibeybe’nin Ankara’ya yaptığı çok sayıdaki ziyaretten birinde, kardeşi Ali Dibeybe de yanındaydı.

Türkiye’nin hem deniz yetki alanları hem de askeri işbirliği muahedeleri imzaladığı Trablus’taki eski hükümetin İçişleri Bakanı olan Fethi Başağa da, Ankara’ya çok yakın Libyalı siyasetçilerden biri. O da başkanlık seçiminde aday. Misratalı Başağa da Bakan sıfatıyla Ankara’yı tekraren ziyaret etmişti.

• Türkiye ile BAE ortasında 9 alanda direkt yatırımları içeren mutabakatlar imzalandı
• Türkiye ve BAE yeni bir sayfa mı açıyor?

BAE ile yakınlaşma Libya’daki durumu tesirler mi?

Makalede, Türkiye’den Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu başta olmak üzere üst seviye yetkililerin BAE’nin Libya’daki durumunu sert halde eleştiren ve “kaosa neden olduğu” istikametinde açıklamaları olduğu hatırlatılıyor.

Fakat BAE’nin idarede kelam sahibi en güçlü isimlerinden Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed’in 24 Kasım’da Ankara’ya yaptığı ziyaret sonrası iki ülke ortasındaki tansiyon yerini ekonomik ve ticari işbirliği adımlarına bıraktı.

Türkiye’den artık Mısır ve Suudi Arabistan’la da ilgileri tazeleyebileceği tarafında açıklamalar geliyor. Bu ülkelerin tümü, Libya’da Türkiye’nin çıkarlarına rakip çıkarlara sahip ülkeler.

Makalede, bu yakınlaşmalara karşın Libya’daki yeni bir krizin ya da tansiyonun bu ülkelerle Türkiye ortasındaki kırılgan yakınlaşmayı da olumsuz etkileyebileceği belirtiliyor:

“Libya’daki kırılgan seçim sürecinin hem ülkenin vatandaşlarına hem de daha geniş kapsamlı bölgesel siyasi istikrarlara tesiri büyük olacak.”

• Libya’dan Türkiye’ye yabancı güçler ve paralı askerlerin çekilmesi için işbirliği daveti
• Türkiye Libya’daki son gelişmeleri nasıl yorumluyor, Batı’yla görüş ayrılığı niye arttı?
• BBC, Wagner Kümesi’nin Libya’da işlenen savaş hatalarıyla ve Rusya ordusuyla irtibatını ortaya çıkardı
• Libya’da taraflar yeni seçim tarihinde uzlaştı: 24 Aralık 2021

T24