Personelin Kendi Partisi Üyesi Bedri Soylu, “Müslüman-Sol Bir Siyaset İçin Kayıp Anahtar Nerede?” başlıklı yazısında “kapitalizme açıktan aralık koyan, emek siyasetini gözeten, eşitlik fikrini kuşanan, sosyalist etiketini benimsemekten gocunmayan toplumcu ve halkçı bir Müslümanlık hâlâ tabu üzere görülmeye devam ediyor” yorumunu yaptı.
İslam’dan evvel de dini bir toplum olduğunu, bu dinin yaşattığı eşitsizlikler ve adaletsizlik nedeniyle İslam’ın bir hayat alanı bulduğunu belirten Bedri Soylu “Sıkıntıyı bu türlü okuduğumuzda İslam’ın sol ile irtibatını anlamsızlaştırmak için ortaya konulan itikadi ya da tarihi izahlar manasını kaybedecektir” değerlendirmesinde bulundu.
Bedri Soylu’nun yazısından bir kısım şöyle:
“Dinin toplumlar ve halklar için “modasının geçmesiyle” birlikte, modernizmle malul ulus devletlerin teşekkülü tıpkı periyotlara rastlar. Dini terkiplerle toplumsal tahakkümü ve otoriteyi sağlayan imparatorluklardan çıkış ve klâsik idarelerin tasfiyeleri birebir vakitte dinî terkiplerin de siyasal alandan uzaklaştırılmasına neden olmuştu. Toplumların kapitalizmin süregiden saldırısına ürettikleri karşılık ise çağdaşlaşma ve ulus ismini verdikleri cemaatlere sığınmak oldu. Ulus sığınağı ile kapitalizmi istikrar noktasında buluşturan ise ulus devletler mefhumuydu. Bunlar olurken kimi düşünürler 20. yüzyılın başından itibaren dünyanın metafiziğini kaybettiğini ilan etmişlerdi. Dünya günden güne tekdüzeleşiyor ve mekanik olana verilen değer artıyordu. Bunun bir sıkıntı olduğunu Bloch gibiler görmüştü, Polanyi’nin toplumların sergiledikleri reaksiyona dair tespitleri ise yüzyılın sonuna gerçek gözetilmeye başlandı. (Burada Büyük Dönüşüm’ün mütercimi Ayşe Buğra’ya selam göndermek manalı olacaktır.) Metafizik terkiplerin modernizme yazılan sol siyasetle bağlantısının istisnai bir manzarası olarak Latin Amerika’daki Kurtuluş Teolojisi ve İran’daki Halkın Mücahitleri üzere teşekküllerin birinci periyot siyasetleri söylenebilir. Fakat bu durumlar burada çizdiğim izleğin dışındaki rotaların sonucu üzere duruyor. Özetle Türkiye dahil dünya sistemiyle konuşan birçok toplumun siyasetinde ulus devlet fikri ve laiklik/sekülerlik yükselirken, din mefhumu kenara itildi. Sol/sosyalist terkipler ise devrin modasına uygun olarak ulus-içi ve seküler lisanları kuşanır oldular. Dini anlatıların siyasal alanda tesirli olarak dahiliyetlerini ise Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra görür olduk ve bilime yenildiği düşünülen dinler, muharrik ve teşvik edici olarak siyasette belirleyici olmaya başladılar. Halbuki bilim ve din hiçbir biçimde birbirlerine ikame olabilecek istidatlara sahip değillerdi. Materyalizm sözü ile yeryüzüne dair ve yeryüzü için teklif edilen siyaset ile bir afyon ve halkı uyutma fonksiyonelliği yüklenen dinî mistisizm için bu üzere bir ikame münasebeti gözetilebilir tahminen; lakin din versus bilim karikatürleştirmesi hayli eksik kalıyor/du.
“Milli Görüş siyaseti devletçi lisanına karşın…”
90lardan sonra din ile siyaseti bir ortaya getirdiği için “siyasal İslam” denilen ve tesiri toplumsallaşabilen Ulusal Görüş siyaseti Türkiye özelindeki imajlardan biridir. Ulusal Görüş siyaseti devletçi lisanına ve müesses nizama gönderdiği onca selama karşın yükselen ve derinleşen neo-liberalizmle pek de uyumlu olmayan bir dinî siyaset teklif ediyordu. Ekopolitik tahayyülü piyasacı dünya için matah bir manzara vermiyordu ve kırpılmalıydı. 28 Şubat müdahalesinin ve öcüleştirilen bir dinselliğin resmi olarak Erbakancılık bu türlü bir durumun sonucuydu. Demirel’in Kuran’daki birtakım ayetlerin çağa karşılık vermediği için kaldırılması gerektiği istikametindeki teklifi de bu türlü bir periyoda denk geliyordu. Yani dinî olanın gücü sermaye tarafından da fark edilmişti lakin biraz onarıma muhtaçlık vardı.
Post-Selametçiliğin, Selametçilik dışında kalan ve siyasete göz kırpan İslamcı manzaraların ve Gülenciliğin ekonomik liberalizmle uyumlu ve dünyayla konuşan bir formda siyasete taşınmasını ise 2000lerin başında AKP siyaseti ile gördük. Din lisanını kuşanarak herkese huzur sağlayabilecek demokrasi tahayyülü, kapitalizmi olmazsa olmaz görerek işe koyuldu. Vakit içerisinde kapitalizmin tabiatı gereği ortaya çıkan krizler ve emek sömürüsü, günden güne AKP siyasetinin ana karakteri olarak da mana kazandı. “Değerli yalnızlık” dedikleri despotlaşarak faturayı işçiye ve topluma yıkma siyaseti ise liberal bir kapitalizmden devletçi ve despot bir kapitalizme yelken açılmasına neden oldu. 2008’de başlayan ve muhtemelen gayrı legal yollarla tedarik edilen dış borçlar ve yağmaların sonucu olan, “kaynağı belirsiz” akar suyunu çekince, yağmacı nizam derinleşen bir despotluğa yelken açtı. Açıkçası artık AKP siyasetini tartışmaktan çok AKP ile birlikte teklif edilen kapitalizme uyumlu Müslümanlık tahayyülünü tartışmamız gerekiyor.
“AKP siyasetinin Müslüman topluma attığı en büyük kazık…”
Özetleyelim, AKP siyasetinin demokratikleştirme palavrasıyla birlikte Müslüman topluma attığı en büyük kazık, Müslümanlık için kapitalizmi olmazsa olmaz ve olağanmış üzere kabul ettirebilmesidir. AKP öncesinde bu ülkenin dindarları banka reklamı var diye banklara bile oturmaya uzaklıklı olabiliyordu. AKP ile birlikte faize, banka sistemine ve kredi kartına tabanına kadar battık. Zayıf, teorisi tam yapılmamış, şuur seviyesi pekala tartışılır fakat pratik olarak kapitalizmi hazmedemediğini gösteren bir toplumun direnci AKP ile birlikte kırıldı. Sonrasında çalışanlar için cehenneme dönüşen, taşeron çalışan ve minimum fiyatla geçinenler ülkesine dönüştük. (Şimdilerde Babacan siyaseti AKP’nin birinci devirlerindeki bu sözümona muvaffakiyet kıssasını sahiplenerek siyaset sahnesine atıldı. Yeniden demokrasi ve hukuk vaadinin gerisindeki kirli kapitalizmi tahkim niyetini gizleyerek…)
AKP’nin teklif ettiği siyasete Müslümanlığı manalı bir olgu olarak görenler tarafından önemli itirazlar geldi. Bu manada erken sayılabilecek örnekleri de biliyoruz. Mesela 2007’de Mehmet Bekaroğlu ve Cem Somel üzere isimlerin öncülüğünü üstlenerek neşrettikleri Doğudan Mecmuası zikredilebilir. Mecmua cepheden bir karşı çıkış sergilemese de mevcut sükunet ve tartışma ortamında farklı bir tahayyülü teklif etmişti. Ayhan Bilgen ve Mehmet Bekaroğlu üzere isimlerin tekrar o devirlerde ortaya attığı Müslüman-Sol bir siyasi parti teklifi de manalı bir örnek olarak zikredilmeli. Bu arayışın devamı olarak 2010’da teşekkül eden Has Parti’den de bahsetmek gerekir. 2011’de Zeki Kılıçarslan’ın öne çıkardığı bir fikirle teşekkül eden, hiyerarşik örgütlenme modellerini işletmeden bugüne kadar gelen ve Lüks Otel Önü İftarları ile medyada görünürleşen, Casper ve Ülker personellerinin direnişinde etkin olarak yer almış olan Emek ve Adalet Platformu teşebbüsü, bu teşebbüsten ilhamla beden bulan ve İhsan Eliaçık’ın öncülüğüyle büyüyen Anti-Kapitalist Müslümanlar teşebbüsü ve TOKAD üzere yerelden çıkarak 1 Mayısları kutlama cüretkarlığıyla görünürleşen yapılar, AKP’nin teklif ettiği kapitalist ve sağ siyasetlere alternatif oluşturma emellerine matuftu. Geldiğimiz noktada bu uğraşların akim kaldıklarını ve hala toplumsal siyaset için deneyim edilmemiş olduklarını rahatlıkla söyleyebiliriz. Pratik olarak tesir kapasiteleri tartışılsa da bu üzere teşekküllerin söylemsel manada zorunlu olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Zira kapitalizm ve emek sömürüsü, çoğunluğu Müslüman ve Türk olan bu toplumu ezmeye devam ediyor.
“Sosyalist etiketini benimsemekten gocunmayan Müslümanlık…”
Vardığımız nokta prestijiyle kapitalizme açıktan aralık koyan, emek siyasetini gözeten, eşitlik fikrini kuşanan, sosyalist etiketini benimsemekten gocunmayan toplumcu ve halkçı bir Müslümanlık hala tabu üzere görülmeye devam ediyor. Ali Babacan siyasetinin bilhassa dindar etraflarda gördüğü teveccüh de bu manada epeyce manidar.
Maalesef Müslümanca ve devlet dışı bir siyaseti teklif edenlerin ekonomik liberalizmi pek de sorun etmediklerini görüyoruz. İslamcı çevreler içinde AKP siyasetine entegre olmayıp müstakil duruş sergileyen beşerler hala mevcut ve bu insanların söyledikleri büyük oranda toplumun genelinin pek de hazmedemeyeceği çeşitten değil. Müslüman kalarak demokrasi, hukuk, insan hakları, adalet üzere vurguları yapmaya devam ediyorlar. Bu vurguların AKP siyasetinin birinci periyotlarındaki telaffuzlara çok benzediğini elbette görmek gerekir. Bununla birlikte AKP erozyonuna ve deformasyonuna karşın hala söyleniyor olmasının değerini de teslim etmek gerekiyor. Lakin liberal tezler içinde kalan telaffuzları ortaya koyanların samimiyetlerini sorgulama hakkımız olmasa liberalizme yaslanan bir telaffuzun yanlışlığını teslim etmek durumundayız.
Bir somut örnek üzerinden devam edeyim, AKP’den bağımsız bir İslamcılık tezini sahiplenen, kapitalizmle problemi olduğunu birçok sefer belirten müstakil aydınların teşekkül ettirdiği Farklı Bakış isimli oluşumun Mutabakat Metni bu manada bize çokça bilgi verecektir. Metin birçok hususta hakkaniyetli bir kelam tezinde fakat iktisat modelinde liberal tahayyülün dışında bir telaffuz ile karşımıza çıkmıyor. Ekonomik perspektifin toplumsal dönüşümdeki manasını düşündüğümüzde sıralanan sekiz kısa hususun yeni hiçbir şey teklif etmediğini ve AKP’nin birinci devirdeki onarım vaatlerini hatırlattığını söylemek durumundayız. [1] Bu spesifik örneği birtakım müelliflerini ciddiye alarak takip ettiğim bir mecrada bile bir tahayyül sıkıntısının ortaya çıkabildiğini göstermek için verdim. Halihazırda AKP siyasetinden rahatsız olan kentli İslamcıların birçoklarında da önemli bir Babacan siyaseti sempatisi var ve kapitalizmi somut manada sıkıntı etmediklerine dair çokça işaret görüyoruz. Açık konuşmak gerekirse, kanaatimce Müslümanlar, başımıza gelenlerde büyük hissesi olan ve toplumları dönüştüren ekonomik liberalizmin dışında bir tahayyülü ortaya koymadan müstakil bir yere kavuşamayacaklar ve AKP siyasetinden koparak hareket alanı bulan bir istidadı kuşanamayacaklar.
Müslümanlık solcu olmaya mani mi?
Sıkıntıyı itikadi boyutlar ve ahkam üzerinden tartışmak bizi pek bir yere götürmeyecektir. Çünkü öne sürdüğünüz argüman ne kadar ikna edici olursa olsun, tercihler ve inanışlar kolaylıkla değişebilecek mefhumlar değil. Din olgusunun mahiyeti ve toplumlardaki tebarüz edişini somutlaştırarak konuşmamız gerekiyor.
Din mefhumu salt fıkıh ve kurallar bütünü ya da salt kurumlardan ibaret değildir. Daha kuşatıcı bir tesire sahiptir. Toplumun hissiyatı, siyasi tercihleri, tavır alışları, otorite imgeleri, ritüelleri, asabiyeleri, eşya ile bağlantı kurma biçimleri ve daha birçok şey din olgusunun tesir alanı içindedir. Bu manasıyla din her toplum için geçerlidir ve ferdi inanç ve kimi temel metinler ile sınırlanamayacak kadar geniş kapsamlı ve katmanlıdır. Bu türlü değerlendirdiğimizde toplumsal ve her vakit cari olan bir olgudan bahsetmiş oluyoruz.
Bütün dinler toplumsal bağların tıkanma yaşadığı ve işlemez olduğu periyotlarda ortaya çıkar ve bir haklı isyanı barındırarak ve kuşanarak kitlesel hale gelir. İslam’dan evvel de dini bir toplum vardı ve bu din yaşattığı eşitsizlikler ve adaletsizlikler nedeniyle işlemez hale gelmişti. İslam buna dair bir kelam söyleyerek hayat alanı buldu. Sıkıntıyı bu türlü okuduğumuzda İslam’ın sol ile irtibatını anlamsızlaştırmak için ortaya konulan itikadi ya da tarihi izahlar manasını kaybedecektir. Samimi ve kompleksiz bir Müslüman olan Aliya İzzetbegoviç’in alıntıladığım cümlesi kanaatimce sıkıntıyı özetlemek için ziyadesiyle kafidir. Özetle yazının başından beri, temel bir tavra tahvil ettiğimiz iki kavramın birlikteliği, iyiye ve hoşa çağırdıkları surece pekala manalıdır ve bu birliktelik mutlaka eklektik değildir.”
T24
