Ali Türer

Tekrar beceremedik, gemi karaya oturacak üzere, ufukta tekrar bir başlangıç görünüyor. Neden bu işi beceremiyoruz? Neden her seferinde, daha fazla demokrasi ile başlıyor daha fazla otoriterleşme ile süreci elimizi yüzümüze bulaştırıyoruz? Neden daima bir kurtarıcı arıyoruz?

Tanzimat Fermanı ile gayrimüslimlerin de temsil edileceği meclisler kuracaktık, sonra bir de baktık, ortada temsil edilecek gayrimüslim “unsur” kalmamış. II. Abdülhamit Yasal Esasi’yi yürürlüğe koyacaktı, sonrasını biliyorsunuz.

Yeni vakitlerin kurtarıcıları İttihat Terakki içinde eğitildi. Kurtarıcı tehlikenin nereden geleceğini sezmeli, kiminle yola çıkacağını, kimi kime kırdıracağını, sonra ondan nasıl kurtulacağını bilmeliydi.

Birinci Dünya Savaşı’nda kayıpları süratle telafi edecektik. Dimyata pirince giderken meskendeki bulgurdan olduk.

Birinci Meclis’teki tartışmalara bir bakın, bir de İkinci Meclis’in nasıl ortaya çıktığına, yapısına? Kurucu partimiz, çok partili hayatın birinci saklı oy açık sayımlı seçiminde havlu atmadı mı? Yerine “Yeter Kelam Milletin” diye gelen “Vatan Cephesi” ile bırakmadı mı?

İstikrar arayışları daima uzlaşma ile başladı, ancak günün sonunda yasama ve yürütme yetkisi daima dar bir küme elinde kaldı. Gücü elinde toplayanın muhalefeti yasal gördüğü tek bir örnek yok tarihimizde. Muhalefete katlanılır bizde ya da susturulur. Yolda sorun çıkaran olursa en kısa vakitte ondan kurtuluruz. Kurtarıcıların yaşayarak öğrendiği davranış kalıplarıdır bunlar. Uzlaşma zayıflıktır bizde, mecbur kalırsak uzlaşırız. Meğer demokrasilerde temel olan uzlaşarak iş yapmaktır.

Daima daha fazla demokrasi diye yola çıktık, otoriterleşme ile çıkmaz sokaklarda soluksuz kaldık. 1961 Anayasası ile yeni bir başlangıç yaptık. Sonra verildiği üzere basitçe geri alındı bütün haklar elimizden.

Kurucu ideoloji, Türkçülük etrafında siyasi birlik arayacak, bilim yolu ile de “muasır medeniyet”e ulaşırken de bunu sağlamlaştıracaktı. Bunlar birbirine eklemlenebildi mi? Ülkücü – devrimci savaşında fatura, öğretmen yetiştirme sistemine çıktı. Bugün bunun bedelini ödüyoruz.

Türkçülüğün pabucu dama atılınca, meydan Siyasi İslam’a kaldı. AKP AB’ye girme, vesayet rejimine son verme, tahlil süreci vaatleriyle gelmişti hatırlayın, “ileri demokrasi” getirecekti. Geldiğimiz yere bakın, tarihimizin en karanlık günlerini yaşıyoruz.

Nereden başlayacak, ne yapacağız, tekrar bunu konuşuyoruz. Onca yola çıkışımız var, bir türlü başarılı olamadık, oturup bunu tartışıyor muyuz? Bu işi farklı yapma vakti sizce de gelmedi mi?

* * *

Bütün başlangıç ve çöküşler, ne kadar birbirlerine benziyorlar!

III. Ahmet ile II. Mahmut devirleri ortasında ortaya çıktı çağdaş eğitim. Emeli devleti çökmekten dağılmaktan kurtaracak Halaskarlar (Kurtarıcılar) yetiştirmekti. Devleti kurtarmak için daima birbiri ile didişen partiler ortaya çıktı. Bir de üstündekine intisap eden, altındakini koruyan bir bürokrasi. Bugün geldiğimiz noktaya bir bakın, odun yarıcıya “hık” demek için yarışan bürokrattan, üniversite hocasından geçilmiyor ortalık.

Bunu birinci gören Prens Sabahaddin oldu. Kaleme aldığı İttihat Terakkiye Açık Mektup’ta şöyle diyor:

“Bugünkü merkeziyetçiliğe zulüm denilir; kuşku yok ki bu eğitim biçimimizden doğan aczin eseridir. …Doğduğumuzdan beri aldığımız eğitimin sonucu olarak hükümet memurluğuna göz dikiyoruz. Gereğinden yüz kat fazla memuru olan bir hükümette iş bulmak için yegâne deva yeterlilik değil, himaye! Kayrıldığımız yerde ilerleyebilmek için tekrar himayeye muhtacız. Böylelikle her yükseliş bir koltuk değneğine muhtaçlık gösteriyor.

Amirlerine karşı tapınmayı görev edinen bu memurların, kendilerinden küçük olanlardan birinci bekledikleri de yeniden tapınmak oluyor. İşte bu nedenle büyük küçük bütün devlet ricali -istisnalar hariç- koltuk değneğiyle yürür, ahlak düşkünlerinden oluşuyor. Elbette her memlekette memurlar, misyonları gereği göreneğe tabi oldukları için otoriter rejime en çok alet olagelmişlerdir. Lakin tesirleri hiç bir yerde bizim ülkemizde olduğu kadar uğursuz olmamıştır.”

Neden bir türlü istikrar ve huzura kavuşamadığımızı, bu satırlar gereğince açıklamıyor mu?

Her seferinde yaramızı beremizi sardık tekrar yola çıktık; lakin daima tıpkı niyetle, daima birebir davranış kalıplarıyla. Geçmişten hiç ders çıkarmadık. Siyasi istikrarı daima merkeziyetçi gelenek içinde aradık. İşimiz gücümüz birbirimizi suçlamak. Dahası, yapılan yapanın yanına daima kâr kaldı.

Tekrar bir çöküş süreci içindeyiz, ufukta yeniden bir başlangıç görünüyor. Gelin bu sefer farklı bir şey yapalım. Kurmaya zirveden değil aşağıdan başlayalım.

Mahalleye, köye problemini çözecek kararı alma yetkisi tanıyalım. Bırakalım yürütebileceği kararları alsın, yürütsün. Bunu becermek için uzlaşmak zorunda kalacak beşerler, göreceksiniz.

O denli bir sistem kuralım ki üstteki yapı, altındaki yapıyı gözü üzere korumak zorunda kalsın. Aşağıdan üste yanlışsız, herkesin taşın altına elini koyacağı bir sistem yaratalım. Her gün daima birebir insanları konuştuğumuz, yerden yere vurduğumuz yetmedi mi?

Tarhan Fazilet ve arkadaşları 1995’de “Demokratik Cumhuriyet Programı” ismi altında bir anayasa önerisi geliştirdiler. Çıkış noktamız olabilir, bir bakın.

Devlet karşısında insan hak ve özgürlüklerini teminat altına alacak, karar alma ve yürütmeyi aşağıdan üste yanlışsız taşıyacak, merkezin elinde yalnızca yerelde yapılamayacakları yapma yetkisi bırakacak bir anayasa lazım bize, kimsenin kendini bir diğerinden daha özel hissetmeyeceği bir anayasa lazım. Gelin mukadderatımızı o kurtarıcı elinden bu kurtarıcı eline taşımayı bırakalım artık, elimize alalım.

Bunu yapabiliriz.

T24