Sanayi domatesi üreten çiftçiler ekim vakti salça sanayicileri ve alıcılarla kilosu ortalama 55 kuruş üzerinden mukavele imzaladı. Ege Bölgesi’nde hasadın başladığı bugünlerde sanayi domatesinin piyasa fiyatı 30-35 kuruşa düştü. Domateste yüksek maliyet, düşük fiyat krizi yaşanırken çiftçiler de çok büyük ziyanda olduklarını lisana getiriyor.
Tarımdunyasi.net’ten Ali Ekber Yıldırım’ın haberine nazaran; geçen sene 25 bin ton salça ithalatı yapıldığını hatırlatan üreticiler, çiftçiden üretim maliyetinin altında bir fiyatla domates alınırken ithalatın desteklenmesinin yerli üretimi büsbütün bitireceğini tabir etti.
“Korktuğumuz başımıza geldi”
Ortalama bin dekar alanda domates üreten, Manisa Saruhanlı’da fabrikası olan ve kurutulmuş domatesi ihraç eden Kemal Berişler, ekim vakti üreticilerle sanayi domatesi için kilo başına 55 kuruştan mukavele yapıldığını fakat hasadın başladığı bugünlerde fiyatın 34-35 kuruşa kadar düştüğünü söyledi. Berişler, koronavirüs sürecinde herkesin üretimi artırmaya yöneldiği periyotta tedbir alınmazsa eserin tarlada kalacağını ısrarla lisana getirdiğini belirterek şunları kaydetti:
“Ürünü hasat edecek personel bulunamıyor”
“Korktuğumuz başımıza geldi. Üreticinin eseri tarlada kaldı. Eseri hasat edecek emekçi bulunamıyor. Eser fabrikaya gittiğinde orada da çalıştırılacak personel badiresi var. Devletin verdiği toplumsal yardımlar nedeniyle personel bulmak güç. Ailede bir kişi yeşil kartlıysa, kart iptal olmasın diye başkaları de sigortalı çalışmak istemiyor. Domatesin 10 günde hasat edilmesi gerekiyor. Personel bulamazsan eser tarlada kalıyor. Bu işin bir tarafı. Asıl sorun üretimin planlanamaması.Daha tohum satışı sırasında, fide siparişi verilirken o yıl üretimin ne kadar olacağı aşağı üst aşikardır. Yani bu sene aralık ayında domateste bu sorunun yaşanacağı aşikardı. Lakin gerekli tedbirler alınmadı.
“Açığa dikim başa nazaran yapılıyor”
Endüstrici üretici ile mukavele yaparken tıpkı vakitte açığa dikim de yaptırıyor. Açığa dikim başa nazaran yapılıyor. Endüstrici kontrat yaparken bir dönümden 12 ton domates alınacağını değil, temkinli olmak için 8 ton domates alınacak üzere kontrat yapıyor. Hava durumuna, yaşanacak hastalık ve zararlılara karşı bir manada kendisini sağlama alıyor. Ama,üretim 12-13 ton olunca bu kere kontrat dışı dediğimiz açığa üretimdeki artış da eklenince fiyat düşüyor. Yani 100-150 dönüm alanda üretim beklenenin üzerinde çıkınca sorun oluyor. Kimi yıllar da tam zıddı yaşanıyor. Mukavelede belirtilen ölçünün altında üretim olunca bu sefer fiyat artıyor ve endüstrici zorda kalıyor.”
“Üretici borcunu ödeyemiyor”
Manisa Saruhanlı’da domates ve biber yetiştiriciliğinin yanı sıra ilaç ve gübre bayiliği yapan Ziraat Mühendisi Hüseyin Zığır, üreticinin çoklukla borçlanarak üretim yaptığını ve borcunu ödeyemediği için intihar edenlerin olduğunu sav etti. Domateste üretim maliyetinin kilo başına 45 kuruş olduğunu fiyatın ise 30-35 kuruşa kadar düştüğünü vurgulayan Hüseyin Zığır yaşananları özetle şöyle anlattı:
“Sadece domateste değil, biber ve öteki bir çok eserde verilen fiyat maliyeti kurtarmıyor. Bayilik yaptığım için çiftçileri yakından takip ediyorum. Borçla üretim yapılıyor. Borcunu ödeyemeyen çiftçi tarlasını, traktörünü satıyor. Badireden kalp krizi geçirip ölen de var.
Geçen sene domateste mildiyö için iki sefer ilaç atıldı. Bu sene hastalık çok yaygındı 10 defa atanlar oldu. Her seferinde dekara 50 lira ilaç kullanılır, yalnızca mildiyö için 500 lira çiftçinin masrafı var. Tarım ilaçlarının hammaddesi Çin’den, Avrupa’dan geliyor. Döviz arttıkça fiyat artar. Bu hafta yüzde 10-15 artırım geldi. “
Tarım ve Orman Bakanlığı Ziraî Iktisat ve Siyaset Geliştirme Enstitüsü’nün Domates Raporu’na nazaran, dünya domates üretimi 2018 bilgileri ile 182 milyon ton. Çin, 61.6 milyon tonluk üretim ile birinci sırada, 19.3 milyon tonluk üretimi ile Hindistan ikinci, Amerika Birleşik Devletleri 12.6 milyon ton ile üçüncü sırada yer alırken Türkiye 12.2 milyon tonluk üretimi ile dördüncü sırada yer alıyor. Türkiye’de, yetiştirilen sebzeler içerisinde yüzde 41 hisse ile en fazla üretimi olan domates açık alanda ve örtü altında yetiştiriliyor. Türkiye’de domates üretiminde en değerli üretici bölgeler sırasıyla Akdeniz, Ege ve Marmara’dır. Bu üç bölge toplam üretimin yüzde 68’ini karşılıyor. 2001’de 8.5 milyon ton olan domates üretimi 2019’da yüzde 50 civarında artarak 12.84 milyon tona ulaştı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Bitkisel Üretim 1. Kestirimine nazaran 2020 yılı domates üretiminin 13.1 milyon ton olarak gerçekleşecek. Türkiye’de üretilen domatesin 2019 bilgileri ile 8.8 milyon tonu sofralık, 4 milyon tonu ise büyük kısmı salçalık olmak üzere endüstride bedellendiriliyor. Kişi başına domates tüketimi yıllık ortalama 109 ile 120 kilo ortasında değişkenlik gösterirken 2018 yılı tüketimi yaklaşık 110 kilodur. Sofralık domates ihracatı 2019 yılında 535 bin ton olarak gerçekleşirken, birebir yıl işlenmiş domates ihracatı 168 bin ton oldu. |
T24
