David Robson*

Alkol aldıktan sonra birçok insan sonraki gün başını yastıktan kaldıramazken kimileri da hiç etkilenmez.

İçkiye güçlü bu beşerler aslında çok da ender görülmüyor. Araştırmalar, fazla denebilecek kadar alkol aldığı halde bunun olumsuz tesirlerini göstermeyen insanların oranını yüzde 25 olarak veriyor. Pekala bu insanların sırları ne? Genlerinde mi, seçtikleri içki çeşidinde mi, yoksa bilinmeyen bir ilaçları mı var?

Beş yıl öncesine kadar bilim insanları bu sorulara ilgi göstermiyordu. Bu yüzden, bilimsel datalarla takviyeli bilgi yerine, anlatım ve söylentilere dayalı inançlar dolaşıyordu ortalıkta. Lakin İngiltere’deki Keele Üniversitesi’nden Richard Stephens, içki sersemliği ve akşamdan kalma halini araştırmak için kurduğu kümenin çalışmalarıyla bu probleme tahlil getirileceğine inanıyor.

Son devirlere kadar içki sersemliğinin nedenleri fazla bilinmiyordu. Alkol nedeniyle fazla tuvalete gidildiği için bedenin su kaybetmesi sorunun kaynağı olarak görülüyordu. Lakin datalar bunun fazla bir rolü olmadığını gösteriyor.

Zehirli yan eserler

Alkollü içkilerdeki kimyasal unsurların tesirli olabileceği belirtiliyor. Alkol oluşumunu sağlayan fermantasyon sürecinde kimi zehirli yan eserler ortaya çıkar. İçkiye koyu renk veren de bu kimyasallardır. Renkli viskinin insan üzerinde renksiz votkadan daha ağır bir tesir bırakması da buna bağlanır. İçkiler karıştırıldığında daha fazla sayıda yan eser ortaya çıkacağı için iyi bir fikir değildir.

Alkol içtikten sonraki birkaç saat içinde asetaldehit ve asetata dönüşür. Bu orta eserler bulantı, terleme ve süratli nabız atışına yol açar. Alkol ve yan eserleri ayrıyeten bağışıklık sistemini de sarsarak enflamasyonu körükleyebilir. İçki sersemliği halinde hissedilen yükün nedeni budur. Beyinde bu enflamasyon, kan şekerinin düşmesi ve uykusuzlukla birleşerek baş ağrısına, halsizlik ve berbat ruh haline neden olur.

Ama nüfusun yüzde 23’ü ne kadar içse de akşamdan kalma halini, alkolün bütün bu olumsuz tesirlerini yaşamaz. Bunun nedeni genler olabilir. Araştırmacılar, alkolün kandan çabuk temizlenmesini sağlayan, böylelikle zehirli unsurların enflamasyona yol açmasına meydan vermeyen kimi genleri belirledi.

Genetik faktör

Değişik bir bulgu da içki sersemliğinin birtakım kişilik özelliklerinden kaynaklanıyor olabileceğiydi. Bir araştırmada hudutlu insanların alkol aldıktan sonra daha sakin şahıslara kıyasla daha fazla içki sersemliği çektikleri görüldü. Burada sersemlik halinin abartılmasından çok, suçluluk, kaygı üzere hislerin fizikî zahmetleri artırması kelam konusu.

Stephens, genetik faktörün kimi şahıslar açısından geçerli olsa da birçok insan için asıl sırrın mantıklı içmekte olduğunu söylüyor. Bu beşerler, alkol aldıktan sonra ağır içki sersemliği çeken şahıslarla birebir ölçüde içse bile, onlara kıyasla çok daha yavaş bir tempoda içtikleri için kanlarındaki alkol oranı hiçbir vakit yüzde 0,1’i geçmiyor.

Stephens ayrıyeten gençlerin daha fazla içki sersemliği çektiğini söylüyor. Son araştırmalarından biri, fazla ölçüde alkol aldıktan sonra içki sersemliği riskinin 20 yaşındaki şahısta 60 yaşındakine oranla yedi kat fazla olduğunu göstermişti. Stephens bunun da içme temposuyla ilgili olduğunu söylüyor.

Sirkeli, yumurtalı karışımın içki sersemliğine iyi geldiği tarafındaki tahlil argümanlarının ise yalnızca ruhsal tesiri olduğu kanısında. Bedenin su kaybetmesinin rolü fazla olmadığından litrelerce su içmek de tahlil değil.

İbuprofen içeren ağrı kesici

Stephens, bu duruma düşmemenin en iyi yolunun “kararında içmek”ten geçtiğini söylüyor. Ancak artık o nokta aşılmış ise “ibuprofen içeren bir ağrı kesici baş ağrısına ve enflamasyona iyi gelecek, yağlı, kızartılmış yiyecekler de glikoz düzeyinin yükselmesini sağlayacaktır”.

Ama fazla bir muvaffakiyet kaydedilmemiş olsa da, alkol sonrası olumsuz tesirleri giderecek ilaçlar üzerinde de çalışılıyor. On yıl kadar evvel yapılan bir araştırmada kaktüs incirinin alkolün enflamayson tesirini azalttığı görülmüş, lakin daha sonra bunun üzerinde durulmamıştı.

Kimileri ise Malavi’de çok makbul bir yiyecek olan pis kokulu süne böceğinin işe yaradığını argüman ediyor. Lakin bölge halkı, hakikat hazırlanıp yenmediği takdirde bu böceğin tat alma duyusunu bir ay felce uğratacağı konusunda uyarıyor. Bu böcek üzerinde çalışmalar sürüyor.

Lakin içki sersemliği tahminen de alkolün bedenimize verdiği ziyan konusunda hatırlatıcı ve olumlu bir rol de oynuyor. Lakin Stephens, maksadının alkolü kötülemek olmadığını, insanların ondan zevk aldığını, asıl vurgulamak istediğinin denetimli içmek olduğunu tabir ediyor.

Yani ileti şu: İçip eğlenmekte sorun yok; fakat yavaş ve dikkatli için, nerede duracağınızı bilin.

* Bu yazı BBC Türkçe’de 2015’de yayımlanmıştır.

T24