Yağış ölçüsündeki azalmanın 40’tan fazla kentte kuraklığa sebep olduğunu söyleyen tarım müellifi Ali Ekber Yıldırım, “Özellikle İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da çok önemli sorun var” dedi. Güneydoğu Anadolu’da buğday, arpa, kırmızı mercimek randımanında yüzde 20 ile yüzde 80 oranında ziyan olduğunu söyleyen Yıldırım, “Türkiye’nin tahıl ambarı Konya Ovası’nda kıraç alanlarda buğday randımanı dekara 40 kiloya kadar düştü. Olağan koşullarda en az 200 kilo alınıyor. Hiç biçilemeyen, biçerdöver yerine hayvanların salındığı tarlalar var” sözlerini kullandı.

Bu durumun tüketici açısından manasını Yıldırım şöyle açıkladı:

“Güneydoğu Anadolu’nun buğday üretimindeki hissesi yüzde 14, İç Anadolu’nun üretimdeki hissesi yüzde 38… Yani, buğday üretiminin yarısının gerçekleştiği iki bölge kurudu. Buğday, arpa, mercimek ve nohuttaki randıman düşüklüğü daha fazla ithalat yapılmasını mecburî kılıyor. İthalatın ucuz olmadığını, pandemi kısıtlamaları nedeniyle tedarikin daha da güç olduğunu dikkate alırsak, fiyatların yükseleceği kesin.”

Sözcü’den Yılmaz Özdil’in sorularını yanıtlayan Ekber Yıldırım’ın açıklamalarının devamı şöyle:

“Aşırı sıcaklar bu türlü devam ederse ziyan görmeyen eser kalmaz”

■ Zerzevat meyve?

Şimdilik kuraklıktan en çok ziyan gören eserler, arpa, buğday, mercimek, nohut… İnsanların yiyeceğiyle bir arada hayvanların yemi de ziyan gördü. Çok sıcaklar bu türlü devam ederse, yalnızca zerzevat meyve değil, ziyan görmeyen eser kalmaz.

“Bu yıl, hasat devam ederken hem buğday hem arpa ithalatı yapılmaya başlandı”

■ Çiftçi ne durumda?

Türkiye’nin ortalama buğday üretimi yıllık 20 milyon ton, lakin bu yıl 15-16 milyon ton anca kestirim ediliyor. Bu da demektir ki, Türkiye daha fazla buğday ithalatı yapacak. Toprak Mahsülleri Ofisi iki gün evvel, 30 Haziran’da 395.000 ton ekmeklik buğday ithalat ihalesi yaptı. Geçen hafta da 320.000 ton arpa ithalatı ihalesi yapıldı. Çiftçi hasat yaparken ithalat yapılmaz! Hatta evvelden, çiftçi hasat yaparken Toprak Mahsülleri Ofisi eser bile satmazdı. Ancak bu yıl, hasat devam ederken hem buğday hem arpa ithalatı yapılmaya başlandı.

“Kendi çiftçimize verilen fiyatla ithalat fiyatı ortasında 700 liraya yakın fark var!”

■ Çiftçiyi katmerli kuruttular demek ki…

Burada en değerli mevzulardan birisi, Toprak Mahsülleri Ofisi kendi çiftçimize buğdayda ton başına 2.250 lira fiyat verdi, arpada 1.750 lira fiyat verdi. Lakin, arpada ton başına 2.400 liraya ithalat yapılıyor. Yani, kendi çiftçimize verilen fiyatla ithalat fiyatı ortasında 700 liraya yakın fark var.

“İnsanın yiyeceği ekmeğin buğdayı, hayvanlara yem oluyor!”

■ E bu türlü rezalet olur mu yahu?

Ben 25 yıldır tarım yazıyorum, arpa fiyatı birinci kere buğday fiyatını geçti. Şu anda piyasada arpanın tonu 2 bin 700 lira, buğday 2 bin 400 lira… Bu nedenle, yem sanayicileri insanların yiyeceği ekmeklik buğdayı almaya başladılar. Zira buğday arpadan daha ucuz hale geldi. İnsanın yiyeceği ekmeğin buğdayı, hayvanlara yem oluyor!

“Çiftçinin gübre bayisine borcu var, ilaç bayisine borcu var, tefeciye bile borcu var…”

■ Sayın bakanlığımız uyuyor mu?

Tarım bakanlığı her zamanki klasik davranışında bulundu, Ziraat Bankası ve Tarım Kredi’ye olan çiftçi borçları bir yıllığına ertelendi. Halbuki, çiftçimiz yalnızca bu iki kuruma borçlu değil ki… Çiftçinin gübre bayisine borcu var, ilaç bayisine borcu var, tefeciye bile borcu var. Nasıl ödenecek? Kuraklık önemli ziyan verdi, eser yok, hangi eseri satacak da borcunu ödeyecek?

■ Asrın önderimiz de bir şeyler dedi galiba?

Cumhurbaşkanı açıklama yaptı, kuraklıktan ziyan gören çiftçilere dekar başına 100 liraya kadar hibe vereceğiz dedi. Bu şu demek… Hani bilirsin, mağazalar indirim yapar, yüzde 70’e varan indirim der, yüzde 70’i kocaman müellif, ‘e varan kısmını küçücük müellif. Kuraklık takviyesi de işte böyle! 100 liraya kadar deniyor, tahminen 40 lira, tahminen 50 lira verilecek, olağandışı ziyanı karşılamaktan çok uzak.

“Modern sulama teknikleriyle ziraî sulama” önerisi

■ Pekala hemen ne yapmalıyız, gölet sayısını mı arttırmalıyız mesela?

Milyarlarca lira yatırımla gerçekleştirilen sulama baraj ve göletlerinden tarlaya açık kanallarla su taşınıyor, bu taşıma sırasında suyun yarısı buharlaşma yahut öbür yollarla kaybediliyor. Baraj, gölet ve gibisi inşaat yatırımları yapmadan, yalnızca mevcut sulama sisteminde iyileştirmeler yapılarak, çağdaş sulama teknikleriyle ziraî sulama suyunda yüzde 50 tasarruf sağlanabilir.

■ Türkiye su zengini deniyor fakat, palavra değil mi?

Türkiye su zengini değil, ancak suyu güçlü üzere kullanıyor! Tarım bakanlığı 2021 yılını su ve sulama yatırımlarında “hamle yılı” ilan etti. Atılım denilince akla yalnızca inşaat geliyor. Yalnızca baraj ve gölet inşa edilerek su sorunu çözülemez.

■ Musluğu kapatın filan diye millete akıl veriyorlar?

Su tasarrufu denilince daima evsel kullanım akla geliyor. Halbuki, konutlardaki su kullanımı toplam suyumuzun yüzde 15-16’sı civarında… Bunun tamamını bile tasarruf etseniz, su sorunu çözülmüyor. Her damla su kıymetli fakat, asıl üzerinde durulması gereken, ziraî sulamada kullanılan suyun en verimli halde değerlendirilmesi… Mesela, ziraî sulamada yalnızca salma sulamadan basınçlı sulamaya geçtiğimizde bile yüzde 50 daha az su kullanılıyor. Yalnızca bu bile yapılsa, evsel suyun tamamından fazlası tasarruf edilmiş olur.

“Saman adeta Türkiye’nin bitcoin’i oldu!”

■ Hayvancılık nasıl etkileniyor?

Saman adeta Türkiye’nin bitcoin’i oldu! Kuraklık en çok hayvancılığı etkiliyor, samanın tonu 1200 lira, yoncanın tonu 1600 lira oldu. Yoncanın tonu geçen yıl 600 liraydı. Kuru otun fiyatı bile 350 liradan 600 liraya yükseldi. Geçen yıl tonu 280 lira olan mısır silajı 600 lirayı buldu.

■ Fiyatlar korkunç…

Türkiye’nin saman gereksiniminin büyük kısmını Mardin ve Şanlıurfa karşılıyor, kuraklık nedeniyle saman bu bölgede karaborsaya düştü. Geçen yıl tonu 500 liraydı, 1000 liraya çıktı. Evvelden üretici buğdayını hasat ederken, danesini kendisi alır, sapını biçer parası olarak hasadı yapan biçerciye verirdi. Bu yıl biçerciler, çiftçinin buğdayını hasat ederken samanı alabilmek için üstüne dekar başına 300-400 lira para ödüyor. Fiyatı artacak diye parayı samana yatıranlar var.

“Çiftçilik yapmayanlar bile yatırım olarak saman alıyor! Stokçuluk yapılıyor”

■ İnsanını doyuramayan ülke, hayvanını da doyuramıyor yani!

Konya, Aksaray, Karapınar yöresinde yonca başta olmak üzere kaba yem fiyatları tepe noktasına ulaştı. Fiyat daha da artacak diye herkes saman alıyor. Daha hasat edilmeden saman kapışılıyor. Çiftçilik yapmayanlar bile yatırım olarak saman alıyor! Stokçuluk yapılıyor. Fırsatçılık yapılıyor. 1200 lira olmasını bekliyorlar. Et, süt, yumurta fiyatlarının bu tablodan etkilenmemesi imkansız.

“Hem dövizdeki yüksek artış hem nakliye masraflarının feci yükselişi nedeniyle saman ithalatının yapılması bile artık zor!”

■ Yeniden saman mı ithal edeceğiz?

Daha kötü bir durum var… Saman ithalatı nedeniyle 2012’den beri tartışmalar sürüyor. Lakin hem dövizdeki yüksek artış hem nakliye masraflarının feci yükselişi nedeniyle saman ithalatının yapılması bile artık zor! Bulgaristan’dan getirmek bile çok maliyetli oluyor.

■ Ne yapmalı Ali Ekber?

Yem ve öbür girdi fiyatları artarken, hayvansal eserlerin fiyatı birebir oranda artmıyor. Bu nedenle et, süt, yumurta üreticileri büyük bir darboğazda… Türkiye’de daima sonuca müdahale ediliyor, asıl üretim basamağında müdahale etmek gerekiyor. Gübreye, mazota, tohuma, ilaca derhal dayanak sağlanarak, müdahale edilmeli… Eser ortaya çıktıktan sonra, fiyatlar yüzde 100 arttıktan sonra yapılan müdahaleler sonuç vermiyor. Yetiştiriciler 2007-2008 periyodunda olduğu üzere süt ineklerini kesmek zorunda bırakılıyor. Bütün bu meşakkatlerin faturasını yalnızca üretici değil, tüketici olarak hepimiz ağır bedelle ödeyeceğiz.

Röportajın tamamını okumak için .

T24