Bayanların, regl periyotlarını hijyenik bir biçimde yönetebilmesi muhtaçlık duyduğu ped ve tampon üzere menstrüel gereçler dünyanın birçok ülkesinde yüksek vergi oranlarına marız kalmakta.

Teoride aslında var olmayan, dünyada menstrüel eserlerin “özel tüketim” sınıfına dahil edilmesi sebebiyle bu eserlere uygulanan vergilere dikkat çekmek kullanılan bir terimi inceleyelim: Tampon vergisi. Bu terim, temelde menstrüel eserlere uygulanan vergi için kullanılıyor.

Bayan hakları savunucularına nazaran; bu vergi, bayanların regl periyodu eserlerine erişimini engellemekle kalmıyor, birebir vakitte kurumsallaşmış toplumsal cinsiyet eşitsizliğini daha da derinleştiriyor. Zira dünya nüfusunun yarısı bu eserleri ayda yaklaşık bir hafta olmak üzere, 30 yıl boyunca kullanmasına karşın yüksek vergiler ödemek zorunda.

Tampon vergisinin neden ayrımcılığı teşvik ettiği düşünülüyor?

Menstrüel döngü bir seçim değil, fizikî bir fonksiyondur. Tampon vergileri, regl gördükleri için regl hijyen eserleri satın almaktan öteki seçeneği olmayan bayanları, vergi ödemek zorunda bıraktığı için ayrımcılığı teşvik ettiği düşünülüyor.

Tampon vergisinin kaldırılmasına ya da azaltılmasına yönelik kamu siyasetlerini ve karar alma süreçlerini ele alırken, toplumsal cinsiyet eşitsizliğine değinmek kaçınılmaz hale geliyor. Zira tampon vergisi yalnızca bir “kadın sorunu” olarak değil, bir cinsiyet eşitliği ve adalet problemi olarak görülüyor.

Erişilebilirlik bağlamında menstrüel eserler

“Özel ihtiyaçtan” fazla “temel ihtiyaç” olan regl eserlerinin, her bayan için uygun fiyatlı olması gerektiğine dair görüşler dünyada yaygınlaşıyor.

Bayan hijyen eserlerine erişilebilirlik, hem bayanların sıhhati hem de toplumsal hayatları için gereklidir. Tampon vergisinin azaltılması ya da kaldırılması, eserleri satın alınabilir hale getirmekteki kıymetli bir adım olarak görülüyor. 

Dünyada tampon vergisi

Ülkelerin büyük çoğunluğu, bayanlardan tampon vergisi almaya devam ediyor. Avrupa Birliği Kurulu, 1992’de onayladığı kurallara nazaran, AB üyesi ülkelerin menstrüel eserlerden en az yüzde 15 vergi almasını zarurî kıldı.

2007 yılında bu verginin yüzde 5’e kadar inmesi kabul edildi. Lakin,  Avrupa Birliği üye ülkelerinde tampon vergisi alınmaya devam ediyor.

Öteki yandan, tampon vergisi kaldırılan Avusturalya, Kanada, İngiltere ve Hindistan üzere ülkeler, bayanların kampanyalarının ve çabalarının muvaffakiyetle sonuçlandığını gösteriyor.

Türkiye’de tampon vergisi

Türkiye’de regl hijyen eserlerinden yüzde 18 oranında vergi alınıyor. 

Fransa’da yüzde 5.5, Almanya’da ve Tayland’da yüzde 7, İran’da yüzde 9, Portekiz’de yüzde 6 olan vergi oranları karşısında Türkiye, dünyada en yüksek tampon vergisi alan ülkeler ortasında yer alıyor.

Ayrıyeten Türkiye’de medikal eserlere ve temel besin hususlarına yüzde 8’lik indirimli vergi oranı uygulanırken, tekrar bir “temel ihtiyaç” olan regl hijyen eserlerine vergi indirimi şimdi kelam konusu değil.

T24