Türk-İş, Hak-İş ve DİSK, 2022’de geçerli olacak minimum fiyatın iktisattaki gelişmeler de dikkate alınarak beşere yakışır bir ömür seviyesini sağlayacak formda tespit edilmesi gereğini kaydetti.

Türk-İş Genel Lideri Ergün Atalay, Hak-İş Genel Lideri Mahmut Arslan, DİSK Genel Lideri Dilek Çerkezoğlu, yeni minimum fiyat konusunda ortak yazılı açıklama yaptı.

Açıklamada, taban fiyatın personel ve ailesinin günün ekonomik ve toplumsal şartlarına nazaran insanca yaşamasını mümkün kılacak, insanlık onuruyla bağdaşacak bir fiyat olduğu belirtilerek, şu sözler kullanıldı:

“Bu tarafıyla minimum fiyat, insanın yaşaması ve varlığını sürdürebilmesi için gerekli olan taban gelir kaynağıdır. ILO Anayasası’nın girişinde, ‘İşçinin ve ailesinin sırf geçimini temin eden fiyat, insanca yaşamaya kâfi bir fiyat değildir. Halbuki çalışanın insanca yaşaması için kâfi fiyata sahip olması gerekir’ sözüne yer verilmiştir. Üç emekçi konfederasyonu ‘insan onuruna yaraşır bir taban ücret’ belirlenmesi taleplerini bir ortaya gelerek ortaklaştırmıştır. Bilhassa sendikasız emekçilerin kıymetli bir kısmının temel sorunu olan taban fiyatın, belirlediğimiz ve savunduğumuz unsurlar doğrultusunda karara bağlanması büyük ehemmiyet taşımaktadır.”

“Toplumun tümünü yakından ve direkt ilgilendiriyor”

Fiyatlı çalışanların yarıya yakınının minimum fiyat ve civarında gelire sahip olduğu vurgulanan açıklamada, şunlar kaydedildi:

“Toplumsal güvenlik primine temel ortalama yarar da minimum fiyatın biraz üzerindedir. Taban fiyat belirleme çalışmaları yalnızca fiyatlı kesiti değil toplumun tümünü yakından ve direkt ilgilendirmektedir. Yalnızca taban fiyat alanlar değil; minimum geçim indirimi, işsizlik ödeneği, kısa çalışma ödeneği, engelli ve yaşlılık aylığı ile bakım yardımı, genel sıhhat sigortası, ferdî emeklilik, toplumsal güvenlik borçlanması, toplumsal güvenlik alt ve üst primlerinin belirlenmesi üzere çok geniş bir alanı kapsamaktadır. İktisatta bilhassa son periyotta döviz kurlarında yaşanan harika dalgalanma ve başta besin ve kira olmak üzere temel mal ve hizmet fiyatlarında görülen artışlar, emeğinden öteki hiçbir geliri olmayan fiyatlı çalışanların satın alma gücünü geriletmiştir. Bu nedenle, 2022’de geçerli olacak minimum fiyatın, iktisatta yaşanan gelişmeler de dikkate alınarak, beşere yakışır bir hayat seviyesini sağlayacak biçimde tespit edilmesi gereği ortak fikrimizdir.“

“Asgari fiyatın düşük belirlenmesi kabul edilemez”

Taban fiyatın emeğe gösterilen hürmetin bir ölçüsü olduğuna dikkatin çekildiği açıklamada, şu değerlendirmelerde bulunuldu:

“”

“Ücretliler üzerinde dayanılmaz vergi yükleri bulunuyor”

Açıklamada, Türkiye’de minimum fiyat seviyesinin AB üyesi tüm ülkelerin gerisinde kaldığı tespitine yer verilerek, şu sözler kullanıldı:

“Global pazarlar ile rekabet edebilmek ismine emek kesitinin talepleri görmezden gelinmemelidir. Türkiye’nin rekabet koşullarını düşük fiyat siyasetiyle sağlamak doğrultusunda bir anlayışı olmamalıdır. Bugün ücretliler üzerinde dayanılmaz boyutlarda vergi yükleri bulunmaktadır. Türkiye’de gelir vergisi mükelleflerinin büyük çoğunluğu fiyat geliri elde edenlerdir. Kaldı ki hem direkt gelir ve yarar üzerinden hem dolaylı olarak mal ve hizmet alımında yapılan mecburî muhtaçlık harcamalarından ötürü günlük yaşantının her basamağında vergiye maruz kalınmaktadır. Fiyatlı çalışanların net fiyatı, vergi dilimlerindeki artışlar nedeniyle ilerleyen aylarda düşmektedir. Taban fiyat alan çalışanlar bile yılın son dört ayında eksik fiyat almak durumunda kalmaktadır. Taban fiyatta gelir vergisi nedeniyle meydana gelen gerilemenin telafi edilmesi uygulaması, yalnızca taban fiyatla çalışan bekar emekçiler için geçerlidir. Evli, üç çocuklu ve eşi çalışmayan bir personel yılbaşında elde ettiği fiyat seviyesini yıl sonunda alamamaktadır. Bu personelin yılın toplamı prestijiyle kaybı devam etmektedir. Mevcut bu uygulamayla aile korunmamaktadır.

Fiyatlı çalışanlar için vergi matrahı farklılaştırılmalıdır. 2002’de gelir vergisi tarifesi brüt taban fiyatın 17,1 katıyken, günümüzde 6,7 katına gerilemiştir. Tüm fiyat gelirlerinde, minimum fiyata denk gelen kısmına kadar olan meblağın vergi dışı bırakılması tarafında toplumsal taraflar ortasında görüş birliği oluşmasına karşın -şimdiye kadar- rastgele bir düzenleme yapılmamıştır. Patronun toplumsal güvenlik primi düşürülmüş ve buradan doğan milyarlarca liralık gelir kaybı Hazine tarafından karşılanmaktadır. Fakat çalışanların toplumsal güvenlik priminde bir indirim yapılmamıştır. Toplumsal devletin kollayıcı vasfı öncelikle düşük gelirli olan fiyatlı çalışanlar için olmalıdır.”

“Asgari fiyat açıklanan net fiyatın altına düşmemeli”

Türk-İş, Hak-İş ve DİSK, “insan onuruna yakışır” bir seviyede minimum fiyat belirlenebilmesi için Taban Fiyat Tespit Komitesi’nin çalışmalarında temel alınması gereken prensipleri şu formda sıraladı:

“- Minimum fiyatın saptanmasında Anayasa’da yer alan ‘geçim şartları’ yaklaşımına öncelikle uyulmalıdır. Günün ekonomik ve toplumsal şartlarına nazaran emekçinin ve ailesinin insanca yaşamasını mümkün kılacak ve insanlık onuruyla bağdaşacak taban fiyat belirlenmelidir.
– Minimum fiyat net olarak açıklanmalıdır. Bu fiyattan yapılacak vergi, toplumsal güvenlik ve gibisi kesintiler net fiyatın üzerine ek edilmeli ve yıl boyunca minimum fiyat açıklanan bu net fiyatın altına düşmemelidir. Minimum Geçim İndirimi (AGİ) personelin uygar durumuna nazaran ayrıyeten ek edilmelidir.
– Tüm fiyatların taban fiyata tekabül eden kısmı vergiden muaf olmalıdır. Gelir vergisi tarifesi en az yine değerleme oranında artırılmalıdır. Ayrıyeten, ücretliler için damga vergisi uygulaması kaldırılmalıdır. Taban fiyat sonrası birinci vergi basamağı için uygulanacak oran da yüzde 10 olmalıdır.
– Taban fiyat, rastgele bir ayırım yapılmadan yeniden ulusal seviyede tek olarak ve yıllık belirlenmelidir. Personellerin ortasında nitelik, kıdem, işin mahiyeti üzere ekonomik hedefli değerlendirmelerin tümünden bağımsız olarak ele alınmalıdır.
– Minimum fiyat, ekonomik ölçülerin ötesinde toplumsal bir fiyat olarak kabul edilmeli ve bu özelliği temel alınarak belirlenmelidir.
– Devlet çalışanlar ortasında ayrım yapmamalı, kamuda geçerli en düşük aylık meblağını minimum fiyat belirlenirken de dikkate almalıdır.
Taban fiyat ile temaslı olarak ve günümüz ekonomik şartlarını da dikkate alarak;
– Patronlara sağlanan toplumsal güvenlik prim dayanağının gibisi bir dayanak personellere de verilmeli ve personellerin toplumsal güvenlik haklarında bir kayıp yaratmayacak halde personel SGK prim hissesi 5 puan düşürülerek bütçeden karşılanmalıdır.
– ‘Sosyal devlet’ prensibi gereği memurlara çalışmayan eş için ödenen ‘aile yardımı’ emekçiler için de uygulamaya konulmalıdır.
– Sendikal örgütlenmenin önündeki pürüzler kaldırılmalı ve minimum fiyat teşviki yalnızca sendikal örgütlenmenin olduğu iş yerleri için uygulanmalıdır.“

T24