Kıymet Akal

AB ile ilgilerde yeni bir sayfa açmak isteyen Türkiye, Çarşamba günü Yunanistan Dışişleri Bakanı Nikos Dendias’ı ağırlamaya hazırlanıyor. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Charles Michel’in geçen haftaki Ankara temaslarının akabinde gerçekleşecek olan ziyaret, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de geri adım atması sonrasında, Yunanistan ile tansiyonun yumuşaması, diyaloğun yine canlandırılması, AB ile alakaların onarılması açısından büyük değer taşıyor.

Dendias’ın temaslarının Ankara ile Atina ortasında derin inanç buhranının aşılması için kıymetli bir fırsat olabileceği kanısında olan uzmanlar,  tarafların ziyaretten beklentilerini, aşılması güç mevzuları ve atılması beklenen adımları bu kritik ziyaret öncesi DW Türkçe’ye kıymetlendirdi.

Biden idaresiyle esen değişim rüzgarı

Sabancı Üniversitesi Öğretim Üyesi ve memleketler arası alakalar uzmanı Profesör Senem Aydın-Düzgit, Türkiye’nin, ABD’de Biden idaresinin iş başına gelmesiyle dış siyasetini yine dizayn ettiğini belirterek bunun akabinde gelen yumuşama adımlarının, Dendias’ın ziyaretini mümkün hale getirdiğine işaret etti.

ABD ve AB’nin Türkiye’ye dönük siyasetlerinde uyum, muhtemel yaptırımlar konusunda birlikte hareket etme adımlarının, Ankara’yı dış siyasetini gözden geçirmeye iten etkenler olduğunu anlatan Aydın-Düzgit, “İşte bu gelişmeler ışığında Türkiye’nin dış siyasetinde, en başta da AB ve ABD ile bağlarında en sıkıntılı alanı oluşturan Doğu Akdeniz siyasetlerinde değişime yöneldiğini gözlemliyoruz. Yunanistan Dışişleri Bakanı Dendias’ın Türkiye ziyareti işte bu değişimi sembolize ediyor” görüşünü aktardı.

“Ziyaret kıymetli fırsat”

Türkiye-Yunanistan bağlantıları uzmanı olan Profesör Dimitrios Triantaphyllou da iki ülke ortasında yaşanan büyük tansiyonların akabinde gerçekleşecek ziyaretin taraflar ortasında siyasi diyalog ve itimadın yine inşa edilebilmesi için kıymetli bir fırsat olduğunu söyledi.

Kadir Has Üniversitesi Memleketler arası Bağlar ve Avrupa Çalışmaları Merkezi (CIES) Yöneticisi olan Triantaphyllou, DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, Türkiye ile Yunanistan ortasında onlarca yıldır süren sıkıntıların tahlilinin kolay olmadığına, bununla birlikte diplomasiye öncelik verilmesi gerektiğine dikkat çekti.

Triantaphyllou, “Şu evrede zati öncelik tansiyonun denetimden çıkmasının önlenebilmesi, taraflar ortasındaki derin güvensizliği gidermeye dönük bir diyalog tabanı oluşturulmasıdır” halinde konuştu.

Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de güç sondaj faaliyetleriyle Ankara ile Atina ortasında daha da tırmanan tansiyon geçen yıl NATO müttefiki iki ülkeyi askeri bir ihtilafın eşeğine getirmişti.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Kapıları açtık” çıkışıyla Yunanistan sonuna göçmen akışını tetiklemesi, hem Atina ile büyük bir krize hem de AB’nin sert reaksiyonuna yol açmıştı. Son aylarda Almanya’nın da arabuluculuk eforlarıyla tansiyonun düşmesi sonrasında ise Dendias’ın Türkiye ziyareti gündeme geldi,

Dendias’ın birinci durağı İstanbul

Yunanistan Dışişleri Bakanı Dendias’ın Türkiye ziyaretinin birinci durağı İstanbul olacak. Dendias’ın Fener Rum Patrikhanesi’ni ziyaret etmesi ve Patrik Bartholomeos ile görüşmesi bekleniyor. Dendias daha sonra Ankara’ya geçerek mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile bir ortaya gelecek. İki bakanın iftar yemeğinde bir ortaya gelmeleri, iki ülke alakaları ve bölgesel hususları masaya yatırmaları bekleniyor.

AB süreci için kritik ehemmiyette

Türk-Yunan münasebetlerinde tansiyonun düşmesi ve diyalog sürecinin canlandırılması, Türkiye’nin AB’den beklentilerine olumlu karşılık bulabilmesi açısından da büyük değer taşıyor.

Münasebetiyle Türkiye’nin AB ile işbirliğinin geleceği, en azından kısa vadede, büyük ölçüde Türk hükümetinin Doğu Akdeniz siyasetlerine, Yunanistan ve Kıbrıs ile alakalarına endekslenmiş durumda.

“Yunanistan AB’yi manivela olarak kullanıyor”

Ege Üniversitesi Memleketler arası Münasebetler Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Altuğ Günal ise DW Türkçe’ye yaptığı değerlendirmede, AB-Türkiye bağlantılarının seyrinde Yunanistan’ın tesirli bir aktör haline geldiği, Atina’nın AB’yi kullanarak Türkiye üzerinde baskıyı artırmaya çalıştığı kanısında.

Günal, görüşünü “AB manivelasını kullanan Yunanistan, Türkiye’nin Yunan adalarından sığınmacıları geri kabul etmesini, Doğu Akdeniz’deki sondaj çalışmalarını durdurmasını, Libya ile muahedesinin iptal edilmesini istiyor ve genel olarak Ege’deki sıkıntıları lehine çözmeye çalışıyor” halinde lisana getirdi.

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Mitsotakis’in “Türkiye-Yunanistan bağlantılarını, Türkiye-AB bağlantılarının belirleyicisi haline getirmeyi başarmakla övündüğünü” hatırlatan Günal, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Yunanistan AB üyeliğinin tüm avantajlarından faydalanmaya uğraş gösteriyor. Bu, son periyotta Türk TIR şoförlerinin vize müracaatlarının neredeyse tamamına ret vererek Türkiye’nin Avrupa ihracatına önemli ziyan vermesi ya da silaha dönüştürebileceği gerekçesiyle nükleer güç projelerini engellemeye çalışması üzere mikro seviyede olabildiği üzere, Türkiye’nin üyeliğini engellemek ve AB yaptırımlarına maruz bırakmak üzere daha makro seviyede de olabiliyor.”

Günal, AB’nin üye ülkelerle dayanışma unsurunun gereği olarak bir yandan Yunanistan’a dayanak verdiğini, başka yandan ise Türkiye ile ipleri koparabilecek ataklardan kaçındığına işaret ederek “Nihayetinde Avrupa’da birçok ülkede seçimler yaklaşırken ve sağ aslında huzursuz edici derecede yükselişteyken, Türkiye ile köprülerin atılması sonucunda başlayabilecek bir büyük göç potansiyeli, mevcut hükümetler için önemli bir telaş yaratıyor” değerlendirmesini aktardı.

Doğu Akdeniz’de moratoryum önerisi

Dendias’ın Ankara temaslarında, iki ülke ortasında tansiyonu düşürmeye dönük adımların ele alınması, geçen aylarda diplomatlar seviyesinde yapılan görüşmelerde varılan kademenin gözden geçirilmesi, istikşafi görüşmelerin bir sonraki çeşidi için de tarih belirlenmesi bekleniyor.

DW Türkçe’ye Doğu Akdeniz’de tartışmalı bölgelerde güç sondaj faaliyetlerinin durdurulması, bu alanda moratoryum ilan edilmesi durumunda, bunun tansiyonun düşmesine çok büyük katkı sağlayabileceğini söz eden Yunan uzman Dr. Ioannis N. Grigoriadis, tansiyonun düşürülmesine odaklanılması gerektiğini, aksi takdirde bunun tüm taraflar için ağır sonuçlar doğurabilecek bir sürece evrilebileceği varsayımında bulundu.

Atina merkezli Avrupa ve Dış Siyaset Vakfı ELIAMEP’in kıdemli uzmanlarından olan Dr. Ioannis N. Grigoriadis, “Taraflar resmi bir açıklamayla diplomatik yollardan tahlil bulunana kadar kelam konusu bölgelerde sondaj, araştırma faaliyeti yapılmayacağını, tek taraflı teşebbüslerde bulunulmayacağını, bu tıp faaliyetlerle ilgili moratoryum ilan ettiklerini duyurabilir” görüşünü lisana getirdi.

Çözümsüzlük sürecek mi?

İki ülke ortasında “ulusal egemenlik alanı” olarak bedellendirilen, bu nedenle de yıllardır tahlile kavuşturalamayan kıta sahanlığı, hava alanı üzere uyuşmazlık bahisleri, iyi alakaların geliştirilmesi önündeki en kıymetli mahzurlar ortasında olarak gösteriliyor.

Birebir vakitte Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi olan Grigoriadis, “İki ülke ortasındaki sıkıntıların tahlili güç lakin imkansız değil. Siyasetçiler, bir tahlilin sorumluluğunu, yol açabileceği siyasi bedeli üstlenmek konusunda daha bahadır olmalı” tabirlerini kullandı.

Memleketler arası Adalet Divanı’na gidilir mi?

CIES Yöneticisi Dimitrios Triantaphyllous, tansiyonu düşürmek için alınacak tedbirlerin değer taşıdığını söylemekle birlikte, problemlere kalıcı tahlil bulabilmek, alakalarda yeni bir sayfa açabilmek için daha özlü adımlar atılması gerektiğini, bu çerçevede Milletlerarası Adalet Divanı’na gitmenin de bir alternatif olabileceğini söyledi.

Temel meselelere tahlil bulunamadıkça, tansiyon bir müddetliğine düşürülse dahi, bir gün bu tansiyonun yine tırmanabileceğine işaret eden Triantaphyllous, “Bu nedenle her iki tarafın, daha istikrarlı bir bağlantı için daha somut adımlar atıp atmayacağı büyük değer taşıyor” halinde konuştu.

Triantaphyllou, “Gerçekten de siyasi olarak uzlaşılması güç olan örneğin kıta sahanlığı problemi Milletlerarası Adalet Divanı’na ya da öteki bir milletlerarası hakemlik kuruluşuna götürülebilir mi? Bu her iki taraf için de süreci kolaylaştırabilir, zira şayet taraflar uzlaşamıyorsa o vakit bağımsız bir merci, mahkeme karar versin. Bu sayede her iki ülke hakları da çıkan sonucu kabul eder. Bu birebir vakitte taraflar ortasında itimat oluşmasını ve öbür meselelerin da tahlile kavuşturulmasını sağlayabilir” değerlendirmesini aktardı.

T24