Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Eczacılık Fakültesi Öğretim Üyesi ve tıpkı vakitte İLAFAR Araştırma Kümesi Sorumlusu Doç. Dr. Gülin Renda, bitkilerin tesirlerini içlerinde bulunan kimyasal hususlar aracılığıyla gösterdiğini ve tıbbi bitkilerin çok sayıda kimyasal maddeyi bir ortada taşıdığını tabir ederek “Bu nedenle ‘bitkisel ise hiç kimyasal taşımaz, zararsızdır’ halindeki yaygın kanı yanlışsız değildir” dedi.
Bitkilerin ve bitkisel tıbbi eserlerin insan sıhhatinde yani hastalıkların tedavisinde kullanılabilmesi için konvansiyonel ilaçlarda olduğu üzere kalite, aktiflik ve güvenlikle ilgili şartları sağlaması gerektiğine dikkat çeken Renda, “ ‘Şifa bulacağım’ diye sağlığınızdan olmayın” ikazında bulundu.
”Bitkisel ise hiç kimyasal taşımaz, zararsızdır, biçimindeki yaygın kanı hakikat değil”
Bitkilerin insanlığın varoluşundan itibaren çeşitli gayelerle ve bilhassa tedavide kullanıldığını hatırlatan Renda “19. yüzyıldan itibaren kimyasal tekniklerin gelişmesiyle bitkilerden ilaç olabilecek unsurlar elde edilmiş ve bunların yapıları aydınlatılmıştır. Bugün biliyoruz ki bitkiler tesirlerini içlerinde bulunan kimyasal hususlar aracılığıyla gösterirler ve tıbbi bitkiler çok sayıda kimyasal maddeyi bir ortada taşırlar. Bu nedenle ‘bitkisel ise hiç kimyasal taşımaz, zararsızdır’ formundaki yaygın kanı yanlışsız değildir. Bitkilerin ve bitkisel tıbbi eserlerin insan sıhhatinde yani hastalıkların tedavisinde kullanılabilmesi için konvansiyonel ilaçlarda olduğu üzere kalite, aktiflik ve güvenlikle ilgili şartları sağlaması gerekir. Bitkinin hakikat teşhis edilmiş olması, kaynağı, toplanması, kurutulması ve depolanması sırasındaki şartlar kalitesini tesirler. Kronik hastalığa sahip olan bireyler birebir vakitte çok ilaç kullanabilmektedir.”
”Bitkiler eş vakitli kullanıldıkları vakit ilaçların tesirini azaltıp artırabilir”
Doç. Dr. Renda kelamlarına şöyle devam etti:
”Bitkiler eş vakitli kullanıldıkları vakit ilaçların tesirini azaltıp artırabilir. Örneğin sinameki bitkisi halk ortasında çayı hazırlanarak sıklıkla tüketilmektedir ama haftada 2 defa 1 bardaktan fazla ve 1-2 haftadan daha uzun müddet kullanılması yanlışsız değildir. Uzun periyodik kullanımında bağırsak yapısında değişikliklere ve önemli sıhhat meselelerine neden olabilir. Hamilelik ve emzirme periyodunda katiyetle kullanılmamalıdır. Sinameki kullanımı sonucunda oluşan potasyum kaybının artması kalp glikozitlerinin ve birtakım antiaritmik ilaçların tesirini değiştirir, potasyum kaybına neden olan ilaç ve bitkilerle kullanılması elektrolit istikrarını bozabilir. Sarı kantaron bitkisinden hazırlanan çaylar ve ekstreler de yaygın olarak kullanılmakta ve bu bitkinin de birçok ilaçla etkileşimi bulunmaktadır. Bu örnekler arttırılabilir. İlaç kullanan bireyler, muhtemel etkileşimlerin ve buna bağlı ortaya çıkabilecek önemli sıhhat sıkıntılarının önüne geçebilmek için bir bitkisel eser kullanmadan evvel kesinlikle tabibe ve eczacıya danışmalıdır” diye konuştu.
“Doğadan rastgele bitki toplamak ve bunları kullanarak istenen tesire ulaşmak mümkün değildir”
Tabiattan rastgele bitki toplamak ve bunları kullanarak istenen tesire ulaşmanın mümkün olmadığını kaydeden Renda, “Tabiattan rastgele bitki toplamak ve bunları kullanarak istenen tesire ulaşmak mümkün değildir. Bitkiler yetiştikleri bölgeye nazaran farklı kimyasal içeriğe sahip olabilirler. Bitki çayı tüketiminde bilhassa yanlışsız bitkiyi kullanmaya ayrıyeten kullanılan bitkilerin kalitesine ve güvenliğine dikkat etmek gerekir. Örneğin kışın papatya çayı çok tercih edilmektedir. Tıbbi papatya ülkemizde Mayıs papatyası ismiyle bilinen Matricaria chamomilla (Matricaria recutita) bitkisidir. Bu bitkiyi öteki emsal papatya ismi verilen bitkilerle karıştırmamak gerekir. Karışırsa hem istenen tesir ortaya çıkmaz hem de önemli zehirlenmelere neden olabilir. Mayıs papatyasının çiçekleri küçüktür ve ortasındaki kısmın içi boş ve koni formundadır. Etrafındaki beyaz çiçekler bir sıradır ve olgunluk periyoduna nazaran aşağıya sarkık formda olabilir. Ancak bu cins ayırımları yapmak için husus ile ilgili ayrıntılı bilgi ve tecrübeye sahip olmak gerekir. Birbirine çok benzeyen bitkiler farklı çeşitler olabilirler ve farklı tesirler gösterirler. Bitkilerin tayini lakin bu hususta eğitim almış uzman bireylerce yapılabilir. Bu nedenle tüketicilerin papatya üzere karışabilecek bitkileri alırken eczaneleri ve tıbbi bitki üretimi yapan yerleri tercih etmesi daha inançlı olacaktır” formunda konuştu.
“Her bitki tıbbi çay olarak tüketilemez”
Her bitkinin tıbbı çay olarak tüketilmemesi gerektiğine dikkat çeken Renda, şunları söyledi:
“Her bitki tıbbi çay olarak tüketilemez. Siyah çay ve harmanları, aromalı meyve çayları üzere tıbbi olmayan çaylar keyif için muhakkak ölçüde içilebilirler. Ihlamur ve melisa üzere orta ve zayıf tesirli bitkiler tıbbi çay olarak kullanılabilirken ‘Yüksük otu’ üzere kuvvetli tesirli bitkiler çay olarak hazırlanıp tüketilemez. Kullanılmaları durumunda doz aşımına ve zehirlenmelere neden olabilirler. Tıbbi bitkilerden çay hazırlanırken her bitki her karışıma konulmamalıdır, çok sayıda bitki karıştırılarak kullanılmamalıdır. Bitkilerin çay haline getirilirken kullanılan yol bitkiden bitkiye değişkenlik gösterir. Hazırlama prosedürleri birebir olmadıkça bitkiler karışım halinde birleştirilip kullanılmamalıdır. Çay kullanımdan çabucak evvel hazırlanmalıdır. Fakat hakikat bitki ve uygun prosedür kullanılırsa bitkilerin tesirlerinden yararlanmak mümkün hale gelir. Eczacılar bitkilerin hakikat bitki olup olmadığını, kullanılan kısımlarının standartlara uygun olup olmadığını, diğer bitkilerle karıştırılıp karıştırılmadığını, etken unsur ölçüsünün uygun olup olmadığını tahlillerle belirleyebilecek maharete ve yetkinliğe sahip olacak biçimde eğitim alırlar. Bu nedenle hastalıklara karşı bitkisel eserler kullanılırken, hastalığın teşhisi için kesinlikle tabibe başvurulmalı, bitkisel eserlerle ilgili mevzularda da eczacıya danışılmalıdır.” (İHA)
T24
