CHP’nin düzenlediği “Anadolu Buluşması – Lokal Medya Çalıştayı”nın sonuç bildirgesi yayımlandı. 12 başlık altında toplanan bildirgede, basındaki sermaye yapısının değişmesi gerektiği belirtilerek “İşlevi ve niteliği nedeniyle ister istemez kıymetli bir güce dönüşebilen gazeteciliğin, öteki bölümlerde de faaliyet gösteren sahiplerine, rekabet kurallarına muhalif avantajlar getirmesinin önüne geçilmelidir” denildi. Bildirgede RTÜK ve TÜRKSAT fiyatlarının düşürülmesi, basın kartının fonksiyonunun artırılması da istendi. Bildirgede basın kartının fonksiyonunun arttırılması talebinde bulunuldu. 

CHP’nin Muğla’nın Marmaris ilçesinde düzenlediği ve iki gün süren “Anadolu Buluşması – Lokal Medya Çalıştayı 2021”nın sonuç bildirgesi yayımlandı. 300’e yakın gazeteci, basın meslek örgütlerini katıldığı çalıştayın, 12 başlık altında toplanan sonuç bildirgesinde, öne çıkan saptamalar şöyle:

“Basın özgür değildir, basın kanunu güncellenmelidir”

Gazeteciliğin işsizlik, basın iş yasası ile çalıştırılmamak, sendikasızlık, sansür ve oto sansür, can güvenliği, iddianamesi uzun tutukluluk sıkıntıları, yayın yasakları, ülkemizi basın ve tabir özgürlüğünün gerçekleşmediği ülkeler ortasında önlere taşımaktadır. İçinde bulunduğumuz durum öteki ülkelerdeki gazeteciler tarafından maalesef kıskanılacak bir durum değildir, 34 gazeteci şu anda cezaevindedir. İktidar periyodunda en az 808 gazeteci tutuklanmış, yüzlerce yayın organı kapatılmış, basın özgürlüğünde son sıralara demir atan Türkiye, 2021 yılı Basın Özgürlüğü Endeksi’nde de 180 ülke ortasında 153’üncü sırada yer almıştır. Endeks çalışmasının birinci kere yapıldığı 2002 yılında Türkiye 99’ncu sıradaydı. Medya kuruluşları mali ceza, tehdit ve ambargo ile oto sansüre zorlanırken gazeteciler de yargı süreçlerine, gözaltı ve tutuklamalara tabi tutuldu. Habere yönelik engellemeler rekor sayılara ulaştı. Basın özgürlüğünün önündeki tüm pürüzler kaldırılmalı, basın iş kanunu gazetecilerin ve meslek örgütlerinin görüşleri doğrultusunda tekrar düzenlenmelidir.

“İşsizlik can yakıyor”

Türkiye’de işsizlik TUİK ‘e nazaran yüzde 14’lerde iken basın bölümünde bu oran yüzde 30’lara dayandı. Bugün her dört gazeteciden biri işsizdir. Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı bilgilerine nazaran; son 10 yıl içinde kapatılan yüzlerce yayın organı nedeniyle 11 bin 157 gazeteci işsiz kalmıştır. Bunun yanında Türkiye’de 71 bağlantı fakültesi bulunmaktadır. Her yıl en az 5 bin öğrenci mezun olmasına karşın fakat bunlardan yüzde 5’i okuduğu alanda iş bulabilmektedir. Gazetecilik ve irtibat fakültelerinden her yıl mezun olan binlerce öğrenci kesime giremedikleri için işsiz dahi sayılmıyor. Medya dalında istihdamı teşvik edecek düzenlemeler, işsizlik sıkıntısına büyük oranda tahlil olacaktır.

“Gelecek için sendika”

Medya kesimindeki sendikal örgütlülük oranı tüm iş kolları içerisinde en düşük orana sahiptir. Gazetecilerin kişiselleştirilmesi, kesimdeki işveren yapısının değişmesi sendikalılığın önündeki en büyük manidir. Gazetecilerin geleceğe inançla bakabilmeleri, adil yaşanacak seviyede fiyat alabilmeleri ve editoryal bağımsızlıkları için sendikal örgütlülük oranının yükseltilmesi kaçınılmazdır. Gazeteciliğin geleceğinin yine inşa edilmesinde yerelden ulusala birlikteliğin, dayanışmanın artması gerekmektedir. Güçlü sendika demokratik ülke, basın ve tabir özgürlüğü için olmazsa olmazdır.

“Baskılar durdurulmalı, dayatmalar, atak ve korkutmalar önlenmelidir”

Adalet Bakanlığı bilgilerine nazaran son yıllarda 12 bin gazeteci yargılanmıştır. Gazetecileri baskı altına almak için gözaltı ve tutuklamalar sürmektedir. Hala 38 gazeteci cezaevindedir. Yönetenlerin iktidarlarını sürdürebilmek için sıkça başvurdukları basına yönelik her türlü baskı, dayatma, korkutma ve saldırılanın ülkemizde son yıllarda ağırlaştığı kamuoyunun malumu olan bir mevzudur. Gazetecilik faaliyetleri nedeniyle gözaltına alınan, tutuklanan yahut mahpusa atılan meslektaşlarımızın sayısındaki artışlar, bu olumsuzluğun giderek tahammül edilmez boyutlara vardığını da gösteriyor. Milletlerarası seviyedeki saygınlığını da etkileyen gazetecilere yönelik maddi manevi her türlü baskılara son verilmeli. Meslektaşlarımıza yapılan fiili akınlar mutlak surette önlenmeli, bu ve gibisi taarruz olaylarının sorumluları yakalanarak hak ettikleri cezalara çarptırılmalıdırlar.

“Basın kartının fonksiyonu arttırılmalıdır”

Basın kartının fonksiyonu arttırılmalı, dünyanın pek çok ülkesinde olduğu üzere kartın meslek kuruluşlarının inisiyatifi ile verilmesi sağlanmalıdır. Binlerce gazetecinin basın kartı iktidarın istediği üzere gazetecilik yapmadıkları için iptal edilmiştir. İrtibat Başkanlığı yüzlerce basın kartını da “incelemede” diyerek elinde tutmaktadır. Bu keyfi tavırdan derhal vazgeçilmelidir. Öte yandan gazetecilerin görüşleri alınmadan, talepleri hiçe sayılarak turkuaza çevrilen basın kartının klasik rengi sarı olmalıdır. Sarı renk basının simgesidir. Bugün hala basın kartı için “sarı basın kartı” tanımlamasının kullanılması da bunun bir göstergesidir. Gazetecilerin dayatmaya, “biz yaptık oldu” anlayışına maruz bırakılması kabul edilemez.

“Basın İlan Kurumu (BİK) tekrar yapılandırılmalıdır”

Hükümet edenlerin gazeteler üzerinde ekonomik baskı oluşturmaması için kurulan. Kamu ilanlarının adil dağıtılmasını amaçlayan Basın İlan Kurumu kuruluş unsurlarının bilakis bir baskı aracına dönüştü. İlan kesme cezaları ile gazeteler susturulmakta, yandaş medya pervasızca desteklenmektedir. Basın İlan Kurumu yapısı meslek örgütü temsilcileri ve gerçek bağımsız iştirakçilerle tekrar düzenlenmeli, lokal basın başta olmak üzere gazetelere kamu kaynakları adil bir biçimde dağıtılmalıdır. Basın İlan Kurumu’nun ilan kesme cezası hakkı sonlandırılmalı, mahkeme kararı ile iptal edilen cezalar için gazetelerin ekonomik kayıpları telafi edilmelidir. Basın İlan Kurumu’nun yüzde 15 olan kurul oranı yüzde 5’e çekilmelidir. Basın İlan Kurumu’nun mahallî basına dayanakları, çok güçlü devam etmeli, kurumsallaşmaya gereken ilgi gösterilmelidir.

“RTÜK, iktidarın ‘ekran komiseri’ olmuştur”

Gayesi basın ve söz özgürlüğünün önünü açmak olan RTÜK, tam aksine basın özgürlüğünün önündeki en büyük pürüze dönüşmüştür. Özgürlüğü sağlaması gereken RTÜK’ün kendisi bir basın özgürlüğü sorunu haline gelmiştir. RTÜK, siyasi iktidarın ekran komiserliğine atanmış bir şura üzere vazife yürütmektedir. Yayıncıları iktidarı övenler ve yerenler olarak ikiye ayırmıştır. Bunun en iyi göstergesi, her hafta yapılan Üst Şura toplantısında iktidarı eleştiren yayıncılara ağır para ve idari cezalar verirken, iktidarı övenleri ise koruyup kollayan bir konsey olarak hareket etmesidir. RTÜK’ün gelirlerinden artarak Hazine’ye gelir kaydedilen kısmı, belirlenecek özel ölçütler ışığında lokal radyo ve televizyonlara aktarılarak, mahallî yayıncılığın güçlendirilmesi ehemmiyet kazanmaktadır. Mahallî yayıncıların ödediği 10 yıllık yayın lisans bedeli ivedilikle düşürülmeli, mahallî ve bölgesel yayıncıların gelirlerine uygun hale getirilmelidir. Mahallî yayıncılar açısından misal sorunun yaşandığı TÜRKSAT yayın iletim fiyatı de tıpkı çerçevede değerlendirilmeli ve ivedilikle düşürülmelidir. Ulusal ile mahallî yayıncının on yıllık (10) lisans bedelinin tıpkı olması uygulaması terk edilmeli, mahallî yayıncı için reklam geliri baz alınarak uygun bedelin belirlenmesi gerekmektedir. RTÜK üye seçimlerinin en azından bir kısmı meslek örgütleri tarafından belirlenmelidir.

“İnternet medyası kanunu, özgür yayını kısıtlayıcı nitelik taşımamalıdır”

Son yıllarda süratle büyüyen internet medyasına ait yasal bir düzenleme yapılmalı, bu alanda çalışan gazetecilere basın kartı ve 5953 Sayılı Kanuna tabi çalışma hakları verilmelidir. Komitelerde bekletilen ve kamuoyundan gizlendiği için detayları kimselerin bilmediği yasa ile ilgili ayrıntıları meslek kuruluşlarının görüşleri alınarak netleştirilmelidir. Yasanın kabul edilemez yasakları içermesi, internet gazeteciliğinin de sonunu getirmesinin önüne geçilmelidir. Internet gazetecisi meslektaşlarımızın basın sigortası üzerinden takım alabilmeleri sağlanmalı ve böylece basın kartı imkanına kavuşturulmasının önü açılmalıdır.

Internet medyası yazılı basın üzere kriterlere kavuşarak, gazeteci vasfı taşıması yasalar çerçevesinde sağlanmalıdır. Internet sitelerinin yayımlarına, mevkute, imtiyaz sahibi genel yayın direktörü, yazı işleri müdürü ve muhabir takımı kaideleri getirilmelidir. Korsan ve yasal olmayan durum ve pozisyon ortadan kalkmalıdır.

“Sosyal medya yasası, yasaklar manzumesi olmamalıdır”

Halkın bağımsız ve tarafsız haber alma imkanlarının azaldığı, özgürlüklerin kısıtlandığı bir ortamda vatandaşın nefes alabildiği, kendini tabir edebildiği ve görüşlerini açıklayabildiği bir interaktif bağlantı imkanı sağlayan toplumsal medyaya yönelik hazırlanan yasanın, bir yasaklar manzumesine dönüşmesi kabul edilemez. Bu yasa ile sadece özel ya da hukukî nitelikli kişi hak ve özgürlüklerine yönelik yayınların ve/veya prestij suikastı ya da olumsuz algı yaratma emeliyle toplumsal medya aracılığı ile yapılan yayınların önlenmesi hedeflenmeli, tüm dünyada kozmik bir medya aracı haline gelen toplumsal medya özgürlüğünü yok edici yaptırımlardan kaçınılmalıdır. Toplumsal medyadaki, bilgi kirliliğinin önüne geçilmesi ismine adımlar atılmalı. Doğrular çerçevesinde bir toplumsal medya herkesin faydasınadır.

“Demokrasinin teminatı mahallî medyaya dayanak yasası çıkarılmalıdır”

Dünyanın pek çok ülkesinde yaygın medyaya oranla daha fazla desteklenmesi gerektiği kabul edilen, demokrasinin en kıymetli teminatlarından biri olarak görülen mahallî medyaya yönelik maddi manevi devlet dayanağını içeren özel bir düzenleme koşuldur. Ülkemiz genelinde iki bine yakın lokal gazete sayısının 900’lere düşmüş olması, beyin emeği ve göz parıltısı ile hazırlanan Anadolu’daki yılların gazetelerinin birer birer kapanmaya yüz tutmuş olması bahsin aciliyetini ortaya çıkaran dokunaklı gerçeklerdir. Bu manada lokal idarelerin Meclis tutanaklarının lokal gazetelerde yayınlanmasının tüm vilayet ve ilçelere yayılması lokal basına can suyu olacaktır. Bu uygulamanın genel bir kanun unsuru olarak mahallî basın dayanak yasa tasarısının kapsamına alınması önerilmelidir. Tasarruf önlemleri gerekçesiyle kamu kurumları için yazılı basına getirilen abone olunma yasağı kaldırılmalı, tam bilakis takviye manasında abonelikler, ilanlar, teşvik edilerek yine düzenlenmelidir. Yazılı basına dayanak için ithal kağıda mahkumiyet sonlandırılmalı, yerli üretim yine sağlanmalı, gazete kağıdındaki KDV oranı yüzde 1’e düşürülmelidir.

“Basın meslek kuruluşları tek çatı altında birleşmelidir”

Gazeteciliğin tekrar saygın ve prestijli bir seviyeye yükseltilmesinin yolu örgütlü meslek uğraşının güç birliği yapılarak yürütülmesinden geçmektedir. Uzun yıllardır “böl, parçala, yönet” siyasetinin kurbanı olan gazeteciliğin yüceltilmesi ve halkın gözünde tekrar sağlam bir kamu vazifesi olarak görülmesi için özel bir yasası ve yaptırım gücü de olan bir meslek yapılanmasının gerçekleştirilmesi elzemdir. Çalıştay iştirakçisi tüm meslek kuruluşlarının bu noktada ortak gereklilik görüşünde birleşmiş olmalarını kıymetli bir fırsat olarak görmeli ve birebir çatı altında birleşme teşebbüsleri somutlaştırılmalıdır.

“Basında sermaye yapısı değişmeli medya şirketleri kamu ihalelerine girmemelidir”

Medya şirketlerinin sermaye yapılanmaları, son yıllarda haklı tartışmaları da beraberinde getirmiştir. Fonksiyonu ve niteliği nedeniyle ister istemez değerli bir güce dönüşebilen gazeteciliğin, başka bölümlerde de faaliyet gösteren sahiplerine, rekabet kurallarına muhalif avantajlar getirmesinin önüne geçilmelidir. Medya şirketi sahiplerinin bilhassa kamu ihalelerine girmelerinin toplum vicdanını rahatsız ettiği düşünülerek, ortaya çıkan rahatsızlığın giderilmesine yönelik önemli çalışmalar yapılmalı, mesleğin saygınlığıyla da ilgili olan bu olumsuzluk ortadan kaldırılmalıdır.”

T24