Füsun Sarp Nebil*
Tam da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “sosyal medyayı kapatacağız” laflarını ettiği günlerde [1], Tabir Özgürlüğü Derneği (İFÖD) 2018’den itibaren nizamlı yayınladığı “Engelli Web” raporunun 2019 itibariyle olanını “Buz Dağının Görünmeyen Kısmı” başlığı ile şok bir rakamla yayınladı; Türkiye’de 13 yılda engellenen alan ismi ve web sitesi sayısı 408 bin olmuş [2].
2007 yılında yani 13 yıl evvel yürürlülüğe giren 5651 sayılı internet yayıncılığını düzenleyen kanun evvel yalnızca 5 katalog suça karşı engelleme getiriyordu. O günlerde yalnızca duruşma kanalıyla ve bir de BTK tarafından re’sen engelleme yapılabiliyordu. Lakin aradan geçen müddette, 2014 başında internete yayılan tapelere karşı kanunda değerli değişiklikler ve internetin boğazını biraz daha sıkan düzenlemeler geldi.
2014 değişiklikleri ile tartışmalı bir biçimde (kanun arkaya işletilerek), Erişim Sağlayıcılar Birliği (ESB) isminde, kendisi sivil olmayan lakin sivil görünüm verilmeye çalışılan bir kurum oluşturuldu. Bugün bu kurum hâlâ var lakin işi yalnızca ULAK olarak. Yani erişim engelleme talep ya da buyruklarını alıp, servis sağlayıcılara aktaran bir kurum görünümünde. Güya seçimleri var lakin o seçimlerde ama BTK’nın istediği insanlar idarede olabiliyor.
Gerisinden sessiz sedasız birçok gelişme oldu. Örneğin, Diyanet üzere, Sıhhat Bakanlığı üzere birçok devlet kurumumun internet engellemelerine müdahil olduklarını görüverdik. Velev Jokey kurumunun bile. Halbuki kanunda buna yönelik bir şey yoktu.
Artık, 202 milyon alan isminin her ay taranması, 82 farklı haber sitesindeki 3,7 milyon yeni haberin haftalık taranması, yaklaşık 33 milyon arşiv kategorisindeki haberin aylık bazda taranması, 105 farklı alan isminin erişime engellenip engellenmediğinin gerçek vakitli izlenmesi, YouTube ve Twitter pratik programlama arayüzleri ile Türkiye’den engellenmiş görüntü, hesap ve içeriklerin tespiti, Lumen data tabanının kullanılması ile yapılan tahlilden çıkarılan İFÖD’ün raporuna bakarsak şunları görüyoruz;
* 13 yılda (2019 sonu itibariyle) engellenen alan ismi ya da web sitesi sayısı 408.494
* Yalnızca 2019 yılında engellenen web sitesi sayısı 61.049
* Yukarıda mekan alan tabloya bakılırsa, 2014’den itibaren (kanundaki değişiklik itibariyle) engelleme sayısı artmış.
* 2019 sonu itibariyle 130 bin URL adresi, 7 bin Twitter hesabı, 40 bin tweet, 10 bin YouTube görüntüsü, 6.200 Facebook içeriğine erişim 5651 kapsamında engellenmiş.
* 2019 sonu itibariyle 50 bin kadar içerik içerik saplayıcı tarafından yayından kaldırılmış
* 2019 yılında BTK ve Duruşmalar dışında, içerik engelleme kararı veren kurum sayısı 13 olmuş. BTK 42.145 kararı verirken, yargı 16.797 karar vermiş. Yani BTK, duruşmaların % 250 katı karar vermiş. Buna yekun 2.107 kararı veren kurumları da katarsak, % 263 kararı duruşmaların, gerisini kurumların verebildiği görülüyor.
* Buna 13 yıllık perspektifte bakarsak, yargının yekun 32.741 kararı, yekun 408494 kararın gelgelelim % 8 olmuş. Yani engellemelerin duruşmalar mekanına kurumlar ve büyük nispette da yani % 89,6 orantısında BTK (+TİB) tarafından verildiği görülüyor.
Bu hususları raporu hazırlayan Yaman Akdeniz ile bir söyleşi biçiminde daha detaylı vereceğiz.
[2] EngelliWeb 2019: Buz Dağının Görünmeyen Yüzü
** Bu yazı turk-internet.com’dan alınmıştır.
T24
